Nhà Gươl truyền thống của người Cơ Tu

Nhà Gươl truyền thống Cơ Tu tại trung tâm tỉnh Quảng Nam đã trở thành một “bảo tàng” giới thiệu với khách tham quan, các nhà dân tộc học, nghiên cứu lịch sử và điêu khắc những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Cơ Tu. Không chỉ vậy, đến nay tỉnh Quảng Nam đã đầu tư, khôi phục được gần 200 nhà Gươl tại các thôn của huyện Đông Giang, Tây Giang và Nam Giang.

Thông thường, chi phí làm một nhà Gươl từ 120 đến 150 triệu đồng, cá biệt có Nhà Gươl 250 triệu đồng, trong đó Nhà nước chỉ hỗ trợ 8 triệu đồng còn lại do người dân góp sức. Nhiều nhà Gươl được xem là những bảo tàng mỹ thuật của người Cơ Tu với những bộ sưu tập nghệ thuật vô giá.

Già làng Briu Pố, làng A Rớ, xã Lăng, huyện Tây Giang cho biết: Gươl là nơi linh thiêng nhất của làng, nơi hội đồng già làng họp bàn các vấn đề trọng đại, thực hiện các lễ nghi truyền thống. Gươl cũng là nơi giải quyết những vướng mắc trong thôn làng, tộc họ, gia đình. Gươl càng lớn càng cho thấy sự đồng lòng, đoàn kết và sự sung túc về kinh tế, phong phú về tinh thần của dân làng.

Già làng Briu Pố nói: “Nhà nước hỗ trợ chỉ 8 triệu đồng, nhưng nhà Gươl thôn tôi trị giá 150 triệu đồng, làm trên tinh thần cộng đồng. Chúng tôi phân tích rõ cho bà con lợi ích khi có nhà Gươl. Làng họp đưa ra lịch, tổ này đi kiếm gỗ, ngày kia tổ khác đi kiếm tấm lợp, tổ nọ điêu khắc... Mọi người cứ thế làm miệt mài mới xong. Công sức bỏ ra rất nhiều, không tính nổi. Tinh thần làm việc của bà con rất cao”.

Lễ hội đâm trâu

Người dân Cơ Tu đồng lòng phục dựng nhà Gươl

Tây Giang là huyện dẫn đầu phong trào phục dựng nhà Gươl Cơ Tu. Trên đỉnh ngọn đồi cao ở Trung tâm huyện có một quần thể làng Cơ Tu truyền thống gồm 10 nhà Gươl đại diện cho 10 xã của huyện. Nét kiến trúc và trang trí mỗi nhà Gươl cũng khác nhau, mang đậm sắc thái của cư dân Cơ Tu vùng cao, vùng trung và vùng thấp. Đặc biệt, tại đây còn trưng bày nguyên bản ngôi nhà dài gần 30m, hơn 100 năm tuổi từng là “tổ ấm” của trên 100 nhân khẩu trong một đại gia đình có nhiều thế hệ cùng sống chung trong rừng sâu thuộc xã vùng cao Chờ Ơm.

Ông Briu Liếc, Chủ tịch UBND huyện Tây Giang cho biết: “Với mục đích bảo tồn, giữ gìn bản sắc truyền thống của cộng đồng người Cơ Tu, đến nay, chúng tôi đã làm được nhà Gươl ở 56/70 thôn. Bà con rất tích cực trong việc cùng nhau xây dựng nhà Gươl. Tôi tin rằng, văn hóa truyền thống Cơ Tu sẽ tồn tại mạnh mẽ dưới những nhà Gươl như thế”.

70% số thôn ở huyện Đông Giang cũng đã có nhà Gươl. Số thôn còn lại chủ yếu gặp vướng mắc ở việc tìm mặt bằng thích hợp để xây dựng nhà Gươl. Đây cũng là một thực tế chung của các huyện Tây Giang và Nam Giang.

Cụ già Cơ tu trước ngôi nhà Gươl truyền thống

Bà Lê Thị Thủy, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang cho biết: “UBND huyện Đông Giang đã xuống tận từng xã, thôn vận động người dân tự nguyện hiến đất để làm nhà Gươl. Trên cơ sở Nhà nước hỗ trợ một phần, chủ yếu là vận động nhân dân đóng góp. Có thôn vận động được doanh nghiệp giúp đỡ. Thôn khó khăn hơn thì tự quyên góp sức người, sức của. Ở huyện chúng tôi, phong trào này được nhân dân đồng tình ủng hộ. Chúng tôi đã có nghị quyết tiếp tục tập trung đầu tư cho việc khôi phục nhà Gươl cũng như bảo tồn những văn hóa Cơ Tu khác”.

Đi dọc Trường Sơn, nhìn bóng dáng những nhà Gươl Cơ Tu vươn cao đầy kiêu hãnh giữa ráng chiều thấy thật ấm lòng. Có dịp tham gia Lễ hội ở nhà Gươl, du khách sẽ ngất ngây trong men rượu cần, nhịp cồng chiêng rộn rã với vũ điệu tung tung da dá, điệu hát lý và hát giao duyên babooc của người Cơ Tu...

Ngoài yếu tố tâm linh, văn hóa, Nhà Gươl Cơ Tu còn góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế, xã hội, tuyên truyền đường lối, chủ trương chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Nhà Gươl Cơ Tu cũng là điểm đến không thể thiếu đối với du khách trong tour du lịch khám phá đường Hồ Chí Minh huyền thoại.

. Theo VOV News