Các ngôi mộ gió thờ các dân binh bỏ mạng ngoài biển để giữ gìn biển đảo, quê hương.

Cứ đến ngày 1 âm lịch hàng tháng, ông Tuyền đều đến các ngôi mộ chiêu hồn này thắp hương làm lễ. Vào cuối tháng 11 hàng năm, bà con trên đảo Lý Sơn làm lễ cúng chung niên (lễ tạ) cầu cho cuộc sống bình yên, ghe thuyền đầy ắp tôm cá trở về. Ngày 2.12 âm lịch sắp tới là ngày kỵ tổ (giỗ chạp) trên đảo tưởng niệm ngày mất của ông thủy tổ và còn là ngày giỗ chung của tất cả những người tham gia vào đội dân binh Hoàng Sa ngày nào. 

Ông Tuyền cũng chính là người đại diện tộc họ Phạm (Văn) (tộc họ lâu đời trên đảo, có rất nhiều người đi lính Hoàng Sa như Phạm Văn Nguyên, Phạm Văn Sang, Phạm Hữu Nhật...) đề nghị các cấp chính quyền dựng bia cho những ngôi mộ gió này. Tháng 4 hàng năm, người dân huyện đảo Lý Sơn lại long trọng tổ chức lễ khao lề thế lính Hoàng Sa để tri ân những người đã hy sinh vì sự yên bình của Lý Sơn và Tổ quốc. 

Ông Tuyền cũng lưu giữ bất kỳ bài báo, tài liệu nghiên cứu nào có liên quan đến Hoàng Sa, Trường Sa bằng cách cắt ra cẩn thận rồi lồng vào các bìa ny lông trắng đóng trong một cuốn sổ. Khi nghe tin có tác giả bài viết, hay nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử ra thăm lại đảo, ông đều tìm gặp và lưu lại chữ ký dưới mỗi bài viết, ghi chú rõ cả ngày giờ đến đảo. Đến nay, “tài sản” của ông có đến bốn cuốn sổ dày cả trăm trang như vậy.

Ông Tuyền cười bảo: "Cẩn thận như vậy vì những bài báo này chứa đựng rất nhiều thông tin quý giá, có ích cho người tìm hiểu sau".  Khi có khách hỏi mượn, ông đều cho xem bản gốc tại nhà trước rồi cho mượn những bản photo để những tài liệu gốc được giữ nguyên vẹn.

Điều thú vị khi khách đến với Lý Sơn là mỗi lần ra thăm đảo, nếu liên hệ trước đều được ông Tuyền tình nguyện làm “hướng dẫn viên” đưa đi tham quan khắp đảo, đến thắp hương tại các ngôi mộ gió, thăm Âm linh tự là nơi diễn ra lễ khao lề thế lính Hoàng Sa.

Chính sự am hiểu, tâm huyết, góp nhiều công sức vào việc lưu giữ tư liệu về những Đội dân binh Hoàng Sa đã khiến nhiều người dân gọi ông là “ông Hoàng Sa” của Lý Sơn.

Đào hầm chôn tài liệu Hoàng Sa

Từ sau năm 1990, các cơ quan chức năng và nhiều nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử như giáo sư Trần Quốc Vượng (Đại học Quốc gia Hà Nội), tiến sĩ Nguyễn Nhã (Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam), tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ (Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao Du lịch, Chủ tịch Hội Nhà báo Quảng Ngãi)… đến Lý Sơn để tìm hiểu. Nhiều nhà báo ở xa muốn tìm hiểu về Hoàng Sa và Lý Sơn đều tìm đến nhà ông vì ông được ví như một “kho tàng sống” hiếm hoi ở đảo. Các bộ sưu tập của ông là những tài liệu quý, bằng chứng về việc khẳng định chủ quyền tại Hoàng Sa, minh chứng về văn hóa truyền thống đảo Lý Sơn.

Ông Tuyền tâm sự ông sưu tầm các cổ vật, lưu giữ các tài liệu quý liên quan đến Hoàng Sa và lịch sử huyện đảo Lý Sơn đơn giản vì “muốn cho con cháu biết được công lao của cha ông mình”.

Ông Tuyền bên bia tưởng niệm Chánh đội trưởng thủy quân Phạm Hữu Nhật.

Ông kể đã bắt đầu tìm hiểu, sưu tầm cổ vật từ những năm 1975. Nhiều cổ vật do dân đảo phát hiện khi thay đất trồng tỏi, lúc đầu nhiều người không hiểu giá trị các đồ vật này định vứt bỏ nhưng ông đã “linh cảm” và phát hiện được sự quan trọng của chúng. Ông tìm đến nơi có cổ vật, xin mang về, cất giữ cẩn thận; nhiều khi phải bỏ tiền ra mua các vì không muốn di sản của cha ông bị thất lạc… 

Chính nhờ sự tẩn mẩn tìm tòi này, nhiều tư liệu quý về Hoàng Sa như văn bản phong thần cho những người giữ đảo, các ấn, dấu của người đi biển… được tìm thấy trong dân cũng được ông Tuyền phát hiện, lưu giữ.   

Vừa qua, đảo Lý Sơn phải hứng chịu hai trận bão kinh hoàng, thiệt hại nặng nề. Trong cơn nổi giận của thiên nhiên, mạng sống của con người thật nhỏ bé, tuy nhiên điều đầu tiên mà người đàn ông này nghĩ đến là bảo vệ các tài liệu về Hoàng Sa. Ông nói: “Muốn bảo vệ chủ quyền lãnh thổ dân tộc thì trước hết phải bảo vệ, lưu giữ những giá trị văn hóa, di sản của cha ông để lại”. Chính vì lý do này, nên trước khi bão tới, ông đã phải đào hầm chôn tài liệu, cổ vật quý về Hoàng Sa, gốm sứ Sa Huỳnh. 

Ông tâm sự: “Tôi sẽ tiếp tục công việc sưu tầm và lưu giữ cổ vật, để con cháu trên đảo và khách từ xa đến có cơ hội tham quan và tìm hiểu về văn hóa Lý Sơn. Nguyện vọng của tôi là sẵn sàng cống hiến những bộ sưu tập, tài liệu về Hoàng Sa và đảo Lý Sơn cho Nhà nước để những giá trị truyền thống, công lao của cha ông được càng nhiều người biết đến. Hy vọng con cháu trên đảo sẽ tiếp tục công việc tôi đang làm”.

. Theo VNN