Quân giải phóng qua cầu Đôi tiến vào Quy Nhơn năm 1968. Ảnh tư liệu

Về đặc điểm địa lý, phía Nam quận lỵ Tuy Phước là núi Trường Úc có trận địa pháo của quân Nam Triều Tiên, ở phía Đông Bắc cách quận lỵ 3km có dãy núi Kỳ Sơn và hệ thống chốt điểm, chung quanh có các trận địa pháo. Phía Bắc quận lỵ có trục lộ nối từ đường 19 ở khu vực Ông Đô chạy vòng qua Bắc quận lỵ xuống chi khu Gò Bồi thuộc xã Phước Hòa.

Sở chỉ huy tiền phương giao cho Đại đội Đặc công của tỉnh (Đ10), được bổ sung thêm một tiểu đội đặc công của huyện Tuy Phước và một súng B40. Với yêu cầu chiến thắng nhanh, gọn, diệt được sinh lực địch, giải thoát trại giam và ta thương vong thấp nhất; giao cho đồng chí Quí (Mười) - Trưởng ban Đặc công tỉnh - trực tiếp chỉ huy. Trước đó đã cho trinh sát đi chuẩn bị mục tiêu quận lỵ, được biết như sau:

Trong quận lỵ có một đại đội bảo an quân ngụy trấn giữ, có 4 lô cốt kiên cố ở 4 góc, rào 3 hàng rào dây thép gai chung quanh quận lỵ, với hệ thống giao thông hào và các ổ chiến đấu. Nhà quận trưởng ở hướng Đông Nam, phía Bắc nhà quận trưởng có nhà gỗ và ụ súng đại liên để khống chế trục đường phía Bắc. Hướng Tây Bắc có trại giam, chúng tuần tra kiểm soát rất chặt chẽ. Ở Đông Bắc quận lỵ là ruộng nước, ở phía Tây là chi cảnh sát và tổng đoàn dân vệ.

Phương án tác chiến được Sở chỉ huy tiền phương duyệt như sau: Hướng trọng điểm là Đông Nam do đồng chí Lâm Văn Tương phụ trách, gồm có 15 đồng chí, chia làm 3 tổ, trong đó có tổ dự bị. Hướng chính diện là từ Đông Bắc đánh vào, gồm 7 đồng chí, do đồng chí Phúc - trung đội trưởng - chỉ huy. Hướng thứ ba gồm 7 đồng chí, do nữ đồng chí Thu chỉ huy và có đồng chí Thanh - trợ lý đặc công của huyện - đi cùng, có trách nhiệm đánh giải phóng nhà lao và tiêu diệt bọn cảnh sát ở phía Tây quận lỵ. Hướng thứ 4 do Trung đội Bộ binh huyện, đồng chí huyện đội phó chỉ huy, có trách nhiệm đánh tổng đoàn dân vệ ở ngoài quận; chú ý khi nào đánh trong quận thì mũi này mới bao vây đánh dân vệ. Sở chỉ huy đi theo hướng trọng điểm (ở phía Đông Nam).

Đêm 20.12 đơn vị đứng chân ở Đông Bắc đầm Thị Nại, dùng thuyền vượt đầm qua đứng chân ở phía Tây núi Kỳ Sơn thuộc thôn Hội Nghĩa, xã Phước Lộc. Chỉ huy sở vừa đến nơi thì 2 đồng chí chiến sĩ của bộ phận đồng chí Tương đang bám mục tiêu ở hướng trọng điểm về báo cáo: “Tình hình thuận lợi, không có gì thay đổi”.

Xẩm tối 21.12, trời mưa tầm tã, đường trơn nhưng với kỹ thuật bảo đảm, đơn vị đã hành quân đến vị trí, bắt liên lạc với đồng chí Tương. Đồng chí Tương vẫn báo cáo tình hình tốt không có gì thay đổi. Lúc ấy khoảng 22 giờ 30 phút, đồng chí Quí xin ý kiến Sở chỉ huy tiền phương nhất trí theo kế hoạch, và ra lệnh các đơn vị bắt đầu tấn công.

10 phút sau hướng trọng điểm của đồng chí Tương đã nổ súng, mở cửa đưa đội hình vào bên trong. Quả B40 đánh tung hàng rào dây thép gai và bắn sập chiếc lô cốt đầu cầu. Đồng chí Tương dẫn đầu đội hình đánh vào nhà quận trưởng. Tên quận trưởng chạy ra cửa chính. Đồng chí Tương quét theo một loạt tiểu liên, hắn gục ngay tại chỗ. Một tổ khác đánh thẳng lên lô cốt phía Tây Nam.

Hướng đồng chí Phúc đã diệt ngay ổ đại liên trên gác, nhưng vướng dây thép gai, đồng chí phải nhoài mình qua hàng rào thép gai, nhét thủ pháo vào lỗ châu mai đánh sập lô cốt; sau đó phát triển vào hai hướng, tiếp tục tảo thanh địch.

Hướng trại giam, đồng chí Thanh - cán bộ đặc công của huyện - diệt ngay lô cốt hướng Tây Bắc, nữ đồng chí Thu cho đại đội của huyện phát triển vào đánh đại đội bảo an và tổng đoàn dân vệ ở phía Tây, phá trại giam giải phóng trên 200 tù chính trị và cán bộ, chiến sĩ ta bị địch bắt giam.

Đồng chí Tương ra lệnh cho anh em tiếp tục truy quét. Anh ném quả thủ pháo vào ổ đề kháng của địch, thì không may bị trúng đạn của bọn tàn quân hy sinh.

Lực lượng huyện đánh tổng đoàn dân vệ và đại đội bảo an ngụy, chúng chết một số, số còn lại chạy lên đường 19. Ta hoàn toàn làm chủ trận địa, thu dọn chiến trường. Kết quả ta diệt đại đội bảo an, trong đó có tên quận trưởng; đánh tan tổng đoàn dân vệ; thu 35 súng, trong đó có một đại liên; giải thoát hơn 200 cán bộ và đồng bào ta bị chúng giam cầm. Đúng 2 giờ ngày 22.12 ta rút quân về theo kế hoạch.

Sau trận đánh quận lỵ Tuy Phước, hãng thông tấn AP của Mỹ bình luận: Việt Cộng cắm lá cờ trên cái nôi chương trình bình định của tướng Cômơ, người phụ trách chương trình bình định của CIA đóng tại Sài Gòn.

• Đinh Bá Lộc