* Bút ký của Huỳnh Kim Bửu
Mùa Xuân về khắp đất trời, đâu chẳng là xuân, cho nên người ta có sông xuân, núi xuân (xuân sơn), gió xuân (xuân phong, còn gọi là đông phong), hương xuân, ánh xuân, nụ cười xuân… Có thể nói, những nẻo đường quê ta yêu ta nhớ một đời là một trong những gì của trời đất “nhạy cảm” nhất với mùa Xuân.
 |
|
Hội Đổ Giàn An Thái. Ảnh: Đào Tiến Đạt
|
Mùa Xuân mặc chiếc áo màu nắng mới cho những con đường quê. Thi nhân bảo, nắng mới có tiếng reo đấy: “Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội” (Lưu Trọng Lư). Mới ngày nào, dọc đường quê, những bụi tre già ngả nghiêng, rũ rượi dưới mưa gió, nay vươn mình đứng thẳng, cho những búp măng vòi vươn cao, uốn cong như những lưỡi câu trời; một hàng sầu đông trụi lá trơ cành thì nay đã hồi sinh cho những lá non, những chòm hoa tím nở sớm bồng bềnh trong nắng mới, cười cợt với gió xuân. Trên những con đường dưới ánh xuân huy, đã bắt đầu rộn rịp những người đi ra đồng, đi chợ, đi công việc, khách lạ vào làng… Các em thơ trên đường đến trường đã thấy những bướm bay theo. Và, cũng trên những đường quê, không ít nông phu với cây cuốc thăm đồng trên vai, thi thoảng dừng lại, sẵn tay ban đất, lấp chỗ bùn lầy nước đọng.
Có năm, mùa Xuân đến sớm, tiết Lập Xuân nhằm ngày 25 tháng chạp. Tiết Đại hàn qua rồi, còn mấy hôm nữa là tới tiết Lập Xuân. Những đường quê trải mình dưới nắng xuân tươi, dưới màu nắng ấm. Đây là lúc những con đường quê đón bước chân người đi nhộn nhịp khác thường. Con đường đưa bước chân người bán buôn với gánh hàng nặng trĩu trên vai ra các chợ quê. Các bà, các chị đi chợ sắm Tết, chân thoăn thoắt đến chợ, buổi chợ về chân tuy mỏi mà miệng vẫn nói cười cho quên quãng đường xa. Các ông, từ cụ Lý, thầy Đồ đến bác Đội lính Khố đỏ, ông thầy bốc thuốc Nam trong xóm Chùa… cũng đi chợ Tết. Họ đi mua sắm những “đồ lề”: vài bao trà Tín Thái, vài chai rượu khằn Mai Quế Lộ, một bộ ấm chén trà vẽ triện dưới đít ấm… Guốc mộc, guốc gốc tre khô khua vang trên đường làng, tà áo dài của họ bay như dải cờ nheo trên đường làng ngày lễ rước xách. Mấy ngày giáp Tết, đâu chỉ có bước chân và cái miệng của mấy người đi chợ gây cảnh nhộn nhịp, huyên náo đường làng.
 |
|
Chợ Gò trong sương sớm đã ken kín người. Ảnh: Đào Tiến Đạt
|
Rồi đám cưới đi trên đường quê, cho bao người ra xem. Trên đường quê, lòng vui như hôm mới cưới, những cặp cô dâu - chú rể mới đi “hồi dâu” về nhà bên vợ, “đi Tết” bà mai dong, phụ huynh học sinh đi Tết thầy đồ, anh tá điền đi Tết chủ ruộng… Những lồng gà vịt mang đi Tết buông những tiếng kêu vang dọc đường. Dăm người “về Tết” thấy con đường quê dài ra, chăm bẳm một hướng cổng làng mà đi tới. Lại còn mấy thầy thơ lại và lính lệ trên huyện đường ngồi xe ngựa chạy lộc cộc trên những con đường dẫn về các làng quê. Họ đi việc quan, để đốc thúc việc trị an và chở về cho quan nhiều quà cáp do các viên tổng, lý mang ra tận đường làng, gởi đi Tết quan. Sáng sớm 30 tháp chạp, khi cỏ trên các con đường quê hãy còn đẫm sương đêm, thì người ta bắt đầu tổng vệ sinh đường làng, ngõ xóm. Con đường làng An Định được chấn lề, dẫy cỏ lan, quét sạch bởi non trăm dân làng. Con đường được dọn sạch rồi, giống như cái đầu bù tóc rối của anh Sỏi gánh nước thuê cho các nhà giàu trong làng được bác thợ cạo dọn mới, để cho anh ăn Tết. Những nhà trong làng bắt đầu trồng ở trước nhà trụ đèn trái ấu, cây nêu khua khánh sành leng keng, bày ra trước sân những chậu hoa cúc, mai, thược dược... Có người khách đi đường nhìn cảnh ấy mà lòng nôn nao: “Xuân mới sắp về rồi”. Nhiều chim én liệng cao thấp và cả đàn bướm bay nữa đang thêu dệt thêm cảnh Xuân cho những con đường.
Không khí “chạy Tết” náo nhiệt đến chiều 30 thì “hạ nhiệt”. Những con đường quê bỗng nhiên thưa vắng người đi, cho hoàng hôn rồi bóng đêm buông xuống thật nhanh. Trên con đường làng An Định, có vài người về muộn. Có người nhìn vào các xóm nhà lên đèn nhiều hơn mọi hôm để đón Tết, rồi nhìn bầu trời đầy sao, nhìn một lượt cánh đồng quen thuộc, liền thốt câu: “Trời tối như đêm 30!”.
Sáng mồng một Tết, và luôn cả mấy ngày Tết, những con đường quê không còn là những con đường của những người dân quê hay lam hay làm, mà con đường của trẻ già trai gái trong làng đi ra sân đình xem hội, đi chùa, đi mừng tuổi, đi chúc Tết, đi du xuân… Người ta đi trên những con đường chan hòa ánh xuân và rộn rã nụ cười xuân.
 |
|
Chơi Bài chòi ngày xuân. Ảnh: Đào Tiến Đạt
|
Rồi các lễ hội diễn ra. Mồng năm, lễ hội Đống Đa ở huyện Bình Khê (nay là huyện Tây Sơn). Kế tiếp, vừa mới xong lễ hội Chùa Ông - thành Bình Định, đến lễ hội Chùa Bà – Cảnh Hàng; hết hội Chùa Kén - Phương Danh kéo dài mấy ngày, đến hội Đổ Giàn – An Thái … Cảnh tượng những con đường quê xung quanh địa điểm lễ hội là cảnh người đi “quần áo chen chân”, “ngựa xe như nước…”.
*
Đó là nói chuyện thuở trước. Những con đường quê thời nay là những đường bêtông (cũng có nơi được đổ nhựa) kéo trên cao những dây điện đèn, điện thoại, cáp truyền hình... Năm nay, mùa Xuân lại về trên những con đường quê “hiện đại” đó. Vì những con đường quê “hiện đại” không còn chỗ cho cỏ non mọc, cho nên người đi du xuân mất cái cảm giác của hội “đạp thanh” xưa. Do cây cao, cây cổ thụ mọc trên những đường quê hay bị chặt mất, cho phong quang đường sá, khỏi che khuất tầm nhìn giao thông, nên khó mà gặp lại cảnh “trái thị rớt bị bà già” như trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam.
Cả một vùng nam Bình Định, gồm mấy huyện Phù Cát, An Nhơn, Tuy Phước, Tây Sơn… năm nay cũng như mọi năm, cứ đến đầu tháng chạp âm lịch, người ta đã sớm đem bày ra các con đường làng các loại hoa kiểng bán Tết: mai, lan, cúc, trúc, thược dược, quất, sung… Những chợ hoa tự phát ấy kéo dài một tháng trời, cho tới sau lễ đón Giao thừa. Người xem, người mua hoa đông như làng đang có hội. Cả một rừng hoa kiểng đấy và nhiều nhất là mai. Phần lớn là mai, giá bình dân, nhưng bên cạnh đó cũng có những cây lão mai đầy vẻ phong sương, cốt cách được treo thẻ giá cao ngất ngưởng.
Chỉ một cảnh đó, cũng đủ làm say lòng bao người trước tiết Xuân sang ở các vùng quê Bình Định.
|
