Một hộ ở An Lão được cán bộ khuyến ngư hướng dẫn nuôi cá nước ngọt. Ảnh: N.Hân

Phong trào nuôi cá nước ngọt không chỉ đem lại nguồn thực phẩm mà còn mang lại hiệu quả kinh tế cho đồng bào dân tộc thiểu số ở các huyện trung du - miền núi trong tỉnh như Vĩnh Thạnh, An Lão, Hoài Ân, Tây Sơn, Vân Canh; khẳng định hướng đi phù hợp, khai thác tiềm năng ao, hồ chứa nước ở khu vực trung du - miền núi. Năm 2008, Trung tâm Khuyến ngư tỉnh đã tiến hành xây dựng mô hình nuôi cá bống tượng thương phẩm tại thôn Long Hòa thuộc xã An Hòa, huyện An Lão với hai hộ tham gia là ông Lâm Thành Xuân và ông Phan Thanh Phước, với tổng diện tích 2.000m2 và số lượng cá thả 300 kg; vốn đầu tư khoảng 130 triệu đồng. Sau 8 tháng nuôi, cá phát triển tốt, tỷ lệ sống đạt trên 95%, trọng lượng  300-320g/con, sản lượng trên 850 kg, cho lãi trên 120 triệu đồng. Ngoài ra, với một hồ 200m2, ông Phước thả nuôi gần 100 con chình bông. Sau hơn 8 tháng nuôi, từ 250-300g/con giống, cá chình trong hồ nuôi của ông Phước đã đạt bình quân 1kg/con, cá biệt có con gần 2kg; trừ chi phí còn lãi 60 triệu đồng.

Từ thành công của những mô hình này khẳng định việc nuôi thủy đặc sản là phù hợp với những điều kiện của nông dân về mặt ao nuôi, kỹ thuật, vốn, hiệu quả kinh tế. Mặt khác, còn góp phần vào mục tiêu đa dạng hóa vật nuôi thủy sản, tạo nghề mới (nuôi thủy đặc sản, dịch vụ con giống, cung cấp thức ăn), giải quyết lao động nhàn rỗi ở địa phương. Xa hơn, đó là phát huy được lợi thế của những nơi có điều kiện thuận lợi như các vùng hạ lưu của hồ chứa, gần sông, suối, ven đầm với những quy mô kinh tế trang trại liên hợp hay nhỏ lẻ... Trong thời gian tới, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp với Hội Nông dân, Trạm Khuyến nông các huyện, đẩy mạnh công tác chuyển giao tiến bộ kỹ thuật và kinh nghiệm nuôi các loại cá đặc sản như chình và bống tượng; đồng thời huy động mọi nguồn vốn để nhiều hộ nông dân khác trên địa bàn được vay vốn nhân rộng mô hình.

Với tổng diện tích mặt nước hồ chứa toàn tỉnh gần 5.000 ha, trong đó các hồ chứa ở miền núi như hồ Định Bình (Vĩnh Thạnh, khoảng 1.385 ha) và một số hồ chứa nhỏ khác (hồ A Vĩnh Sơn, hồ Tà Niên- Vĩnh Thuận), nghề nuôi cá nước ngọt chưa được áp dụng tại đây để mang lại hiệu quả kinh tế tương xứng. Năm 2009 tổng diện tích mặt nước hồ chứa nuôi cá quảng canh khoảng 3.000 ha. Nhằm thúc đẩy phong trào nuôi cá lồng hồ chứa phát triển, năm 2009, Trung tâm xây dựng mô hình nuôi cá lồng nước ngọt trong hồ chứa Định Bình, xã Vĩnh Hảo, huyện Vĩnh Thạnh cho đối tượng nuôi là cá rô phi đơn tính và cá bống tượng. Trung tâm cũng đã tổ chức tham quan và trao đổi kỹ thuật, thị trường tiêu thụ cho đoàn cán bộ và nông dân 3 huyện Hoài Ân, An Lão và Vĩnh Thạnh tại hộ ông Đinh Chí Quyết, là hộ nuôi lồng cá rô phi đơn tính, cá điêu hồng thành công tại hồ Mỹ Thuận (xã Cát Hưng, huyện Phù Cát).

Qua đó cho thấy nghề nuôi cá lồng trên hồ chứa phát triển sẽ đóng góp tích cực trong việc cung cấp nguồn thực phẩm thủy sản tươi sống, giàu đạm cho cộng đồng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và tăng thu nhập cho bộ phận người dân sống quanh các hồ chứa. Đây cũng là bước tạo đà phát triển cho một nghề nuôi mới theo định hướng phát triển của ngành Nông nghiệp tỉnh nhà giai đoạn 2010- 2020.

Ngoài việc triển khai các mô hình trình diễn khuyến ngư, hàng năm Trung tâm Khuyến ngư còn tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo, thông tin tuyên truyền và chương trình hỗ trợ giống và thức ăn cho các hộ nuôi cá ở miền núi. Từ năm 2007 đến nay, thực hiện Dự án hướng dẫn người nghèo cách làm ăn, Trung tâm đã phối hợp với Hội Nông dân và Trạm Khuyến nông các huyện miền núi thực hiện chương trình hỗ trợ nuôi cá ở miền núi nhằm cải thiện bữa ăn hàng ngày cho người dân tại đây. Trong năm 2008, chương trình đã triển khai 7 mô hình cho 183 hộ nuôi tại 5 huyện nói trên. Bên cạnh đó, Trung tâm còn phối hợp với Chương trình hỗ trợ phát triển thủy sản FSPS2 Bình Định, thực hiện các mô hình nuôi cá rô phi đơn tính, cá bống tượng, cá chình và tổ chức các lớp tập huấn, thực hành nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho bà con nông dân từng bước tiếp xúc với kỹ thuật nuôi các đối tượng thủy đặc sản nước ngọt, học hỏi rút kinh nghiệm và nhân rộng.

Qua phát triển nghề nuôi cá nước ngọt ở miền núi, đã từng bước hạn chế các nghề khai thác theo kiểu hủy diệt môi trường, góp phần bảo vệ nguồn lợi thủy sản trong các hồ chứa; phục hồi các nghề truyền thống như nghề đăng sáo, nghề lưới, nghề thả giẹp… giúp bảo vệ nguồn giống của các đối tượng có giá trị kinh tế như chình, bống tượng tại địa phương không bị ảnh hưởng về chất lượng và tỷ lệ sống, tạo đà cho nghề nuôi thương phẩm.

Nhìn chung, các mô hình trình diễn khuyến ngư cho đồng bào miền núi qua các năm đã đạt được những kết quả rất đáng khích lệ. Thành công đó là nhờ chủ trương chính sách phù hợp của Nhà nước, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chuyên môn và địa phương, sự nỗ lực của các hộ nuôi cá... Những mô hình có kết quả tốt sẽ được phổ biến, nhân rộng cho các khu vực phù hợp trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, cũng còn một số khó khăn do yêu cầu về vốn đầu tư ban đầu và thông tin tiêu thụ sản phẩm trên thị trường, do đó cần có sự quan tâm, phối hợp chặt chẽ giữa các ngành chức năng, đoàn thể để định hướng và giúp người dân yên tâm mở rộng sản xuất.

• Nguyễn Ngọc Tú