Góc trưng bày về Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân ở Bảo tàng Tổng hợp Bình Định. Ảnh: T. Trang

Hiện nay tỉnh Bình Định có 54 cá nhân được Chủ tịch nước phong tặng và truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Tại góc trưng bày chuyên đề này của BTTH, từ những hình ảnh, trang sử sống động và qua lời kể của cán bộ thuyết minh đã tái hiện chân dung những chiến sĩ cách mạng, với tinh thần quyết chiến quyết thắng. Khi làm nhiệm vụ, họ phải đối mặt với bao khó khăn, dưới làn mưa đạn của kẻ thù, thậm chí đối mặt trước cái chết, nhưng họ vẫn hành động không hề run sợ. Đó là tấm gương hy sinh của anh hùng Ngô Mây (Phù Cát), trong trận đánh tại Suối Vôi– trên đường An Khê đi Pleiku - vào một ngày của tháng 10.1947. Anh đã ôm bom lao vào đoàn quân địch làm cho hơn trung đội lính Âu Phi bị tan xác, và anh đã anh dũng hy sinh.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, tấm gương hy sinh của Anh hùng Võ Lai – người con trai đất Bình Khê (nay là huyện Tây Sơn), Đại đội phó thuộc Tiểu đoàn 52 bộ đội địa phương, khiến chúng tôi vô cùng cảm phục. 27 tuổi, Võ Lai đã tham gia 48 trận đánh, chiến đấu ngoan cường, thông minh táo bạo. Ngày 16.12.1965, đơn vị của anh hành quân đến xã Bình Thuận (nơi mới giải phóng) giúp dân củng cố cơ sở và xây dựng làng chiến đấu. Đến 5giờ30 phút ngày 18.12.1965 máy bay địch đến ném bom và bắn pháo dữ dội, quân Mỹ càn vào xã. Võ Lai vừa chỉ huy đơn vị chiếm lĩnh vị trí chiến đấu, vừa bắn máy bay, đánh chặn 5 đại đội lính Mỹ, trong làn đạn của địch, Võ Lai như một con thoi. Đại đội của anh đã tiêu diệt 376 tên Mỹ, bắn rơi 10 máy bay lên thẳng, giữ vững trận địa. Trong trận đánh với quân Nam Triều Tiên tại xã Bình An (4.1966), Võ Lai đã bình tĩnh, dũng cảm chỉ huy phân đội xuất kích diệt từng bộ phận địch. Tới 10 giờ anh bị thương ở cổ, máu ra nhiều, anh em định đưa anh về tuyến sau, nhưng anh kiên quyết ở lại chỉ huy trận đánh đến hơi thở cuối cùng.

Trong những trang sử ở địa phương, tôi vẫn biết những trận đánh ở cứ điểm Đồi 10 vô cùng ác liệt. Đây là cứ điểm nằm ở địa phận xã Hoài Châu Bắc (Hoài Nhơn), sát quốc lộ 1A. Địch chiếm đóng cao điểm này để khống chế các xã phía bắc huyện Hoài Nhơn. Đồng chí Nguyễn Niệm được tổ chức phân công cùng với hai chiến sĩ Sư đoàn 3 Sao Vàng chốt giữ điểm cao Đồi 10 khi ta vừa chiếm được. Địch tập trung lực lượng lớn gồm xe tăng, bộ binh hòng tái chiếm điểm cao này. Suốt 3 ngày đêm, 3 chiến sĩ của ta đã kiên cường giữ vững trận địa, đánh trả quyết liệt, đẩy lùi các đợt tấn công của địch. Khi chiến đấu hết đạn, 3 chiến sĩ thống nhất kiên quyết không để địch bắt. Địch biết ta hết đạn, chúng tràn lên, 3 anh đã hiên ngang đứng lên hô to khẩu hiệu “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh!”, rồi ôm nhau bung lựu đạn, anh dũng hy sinh.

Với hiện vật là chiếc mái chèo đơn sơ, người nghe được sống lại trong sự khốc liệt của cuộc chiến, ranh giới giữa cái sống và cái chết quả là mong manh, vậy mà người thiếu niên Vũ Bảo chỉ nghĩ đến đồng đội. Vũ Bảo (tên thật là Võ Văn Bảo), đội viên du kích mật, quê ở Cát Khánh – Phù Cát, hy sinh khi mới 14 tuổi trong một lần gấp rút chèo thuyền dưới làn đạn địch đưa cán bộ qua sông Vĩnh Lợi (2.7.1963) vượt vòng vây của địch.

Trong không khí lắng đọng, chúng tôi lại được nghe tiếp những câu chuyện về những tấm gương chiến đấu anh dũng, bất khuất của các nữ chiến sĩ cách mạng như Trần Thị Kỷ - cán bộ giao liên, người con gái quê ở Nhơn Mỹ - An Nhơn, bị địch thiêu sống vào ngày 19.5.1965. Chị Trần Thị Dừa (Hoài Mỹ – Hoài Nhơn), tổ trưởng phụ nữ cơ sở mật, dù bị địch chôn sống, vẫn không để lộ cơ sở cách mạng…

Trong mặt trận lao tù, biết bao chiến sĩ đã anh dũng hy sinh để bảo toàn khí tiết cách mạng, mà đồng chí Trần Bá (quê Phước Long - Tuy Phước) - Chính ủy trung đoàn thuộc Cục Địch vận Tổng cục chính trị biệt phái làm Phó ban Binh vận miền - là tấm gương điển hình. Ông bị địch bắt tra tấn cực kỳ dã man, chúng đóng đinh vào 2 bàn tay và 10 ngón chân, buộc vào ô tô kéo. Mỗi ngày địch chỉ cho ông ăn vài thìa cơm, thậm chí 3-4 ngày liền chúng để ông nhịn đói và dụ dỗ. Thế nhưng trước sau ông vẫn giữ vững khí tiết cách mạng, liên tục dùng lời lẽ vạch mặt kẻ thù. Bị giam ở đâu ông cũng tổ chức cho anh em vượt ngục. Hành động kiên cường và tinh thần tiến công địch đến cùng của ông đã có tác dụng cổ vũ anh em trong tù kiên quyết đấu tranh. Trần Bá đấu tranh với địch cho đến hơi thở cuối cùng…

Qua tham quan BTTH Bình Định, tôi hiểu thêm rằng, các anh hùng liệt sĩ năm xưa đều xuất thân từ những con người hết sức bình dị - họ có thể là học sinh hay những nông dân tay lấm chân bùn nên có lúc cũng đắn đo giữa sự sống và cái chết. Thế nhưng, vì độc lập tự do cho dân tộc chính là mục đích mà cả dân tộc Việt Nam, trong đó có họ, phải chiến đấu và sẵn sàng hy sinh bản thân mình với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, góp phần làm nên chiến thắng, mang lại độc lập tự do cho dân tộc hôm nay.

• Ái Vân