Lều canh dưa ở Nghệ An, nơi 3 người chết, hơn 10 người bị thương vì tụ tập tránh sét.

Kết quả khảo sát cho thấy: 85% người dân nông thôn không nắm vững kiến thức căn bản về phòng tránh sét. Trao đổi với phóng viên VietNamNet, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh, Phó Viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu (Viện Khoa học - Công nghệ VN) cho biết. Trước thực tế này, Viện Vật lý Địa cầu tổ chức 10 buổi hội thảo tại Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Nam, Khánh Hòa… để phổ biến kinh nghiệm chống sét cho người dân.

Nhắc tới câu chuyện thương tâm ở Nghệ An, sét đánh 6 người chết khi trú mưa ở lều canh dưa mới đây, TS Nguyễn Xuân Anh ngậm ngùi: "Nếu nắm vững kiến thức căn bản thì sẽ không có tai nạn thương tâm như vậy".

Nhiều người dân không để ý dông sét

- Mùa mưa đến, năm nào cũng có cái chết đau thương do sét đánh. Phải chăng người dân, nhất là bà con nông dân, không để ý đến phòng chống dông sét?

TS. Nguyễn Xuân Anh: - Đúng vậy. Chúng tôi đang đi khảo sát tại Vũng Tàu, tại 7 xã khảo sát, có tới 85% hộ dân không có hệ thống chống sét và không đủ kiến thức căn bản về phòng chống dông sét. 

Bà con nông dân mình rất cảm tính và thiếu kiến thức khoa học căn bản. Trường hợp sét đánh mới đây ở Nghệ An là ví dụ. Một trong những kiến thức căn bản là không đứng thành nhóm người khi dông sét, phải có nơi trú ẩn an toàn (rất cần có cột thu lôi). Vì không nắm điều này nên mới có vụ tai nạn thương tâm trên.

Nếu người dân chỉ dựa vào cảm tính như hằng năm vẫn trú mưa dông an toàn ở cái chòi nào đó mà nghĩ rằng mình sẽ an toàn là sai. Bởi, khả năng sét đánh vào các khu nhà thấp, chòi, lều không có thiết bị thu lôi... hoàn toàn có thể xảy ra, xác suất có khi 20-30 năm (ở phần lớn các nước là khoảng 70 năm).

- Bà con nông dân đang làm đồng, hoặc đang đi đường bất chợt gặp dông sét, phải làm thế nào?

- Khi trời sắp xảy ra dông, thì biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là toà nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét (đơn giản nhất là cột thu lôi Franklin)... Tuyệt đối không trú dưới gốc cây vì sét thường đánh các điểm cao trước; và không đứng dưới nước vì khả năng lan truyền của sét dưới nước xa tới 2km. Thường thì cơn giông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km một giờ. Nói chung khi đang ở nơi không an toàn thì cần phải để ý đến các dấu hiệu của giông như mây đen, không khí lạnh, gió... để đề phòng, trú ẩn.

Gặp dông sét, nên tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt... Nên tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm chỗ thấp, tìm vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ, phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất; nhón chân, không được nằm xuống đất. Đặc biệt, không đứng thành nhóm người gần nhau.

- Và nếu không may có người bị sét đánh, cách cấp cứu, cứu chữa thế nào cho kịp thời?

- Ngoài làm cháy, bỏng, sét gây tác hại tới hệ thần kinh, gãy xương, mất thính giác, thị giác, hay trí nhớ. Người bị sét đánh cần được cứu trợ ngay tức khắc. Nếu người bị sét đánh bị ngất (tim ngừng đập, tắt thở) phải thực hiện khẩn cấp các động tác hô hấp, trợ tim nhân tạo. Tìm những nơi bị gãy, đặc biệt cẩn thận không di chuyển nạn nhân nếu nghi ngờ bị gãy cột sống. Để những nơi bị bỏng khô và tìm cách nhanh nhất để nhân viên y tế đến.

Không nghe điện thoại khi dông sét!

- Nhiều người cho rằng khi mưa dông, sấm sét, tốt nhất là không đi đâu cho “an toàn”, đóng cửa... xem tivi hoặc “buôn” điện thoại… Ông thấy như vậy có “an toàn” không?

- Trên thế giới đã có những trường hợp sét đánh thủng não do nghe điện thoại cố định lúc dông sét. Khả năng sét lan truyền theo cáp, chui vào đường dây dẫn điện thoại rất cao, do đó tuyệt đối không nghe điện thoại cố định khi dông sét. Khi ở trong nhà cũng cần chú ý nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như nhà tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có giông gần xảy ra. Với các đường dây điện thoại hay dây điện vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền.

- Trên mặt đất đã có cột thu lôi, trên máy bay, tàu thuỷ tránh dông sét bằng cách nào, thưa ông?

- Tàu thuỷ cũng có công cụ tương tự cột thu lôi, truyền dẫn điện sâu xuống nước. Riêng máy bay, theo thống kê khoảng vài nghìn chuyến sẽ có một vụ bị sét đánh nhưng không nguy hại gì vì vỏ máy bay được làm đảm bảo về an toàn rất cao.

Tuy nhiên, không nên đi tàu thuỷ, máy bay khi trời dông sét vì vấn đề gió giật khi dông rất nguy hiểm.  

- Ông đánh giá về mức độ dông sét ở VN như thế nào?

- Việt Nam nằm ở tâm dông châu Á - một trong ba tâm dông trên thế giới, có hoạt động dông sét mạnh. Mùa dông ở Việt Nam tương đối dài, số ngày dông trung bình 100 ngày mỗi năm và số giờ dông trung bình là 250 giờ một năm. Mỗi năm, Việt Nam hứng chịu tới hai triệu cú sét. Cổ Dũng (Hải Dương), Sơn Lộc (Hà Tĩnh), Đồng bằng sông Cửu Long… là những nơi được coi là tâm dông. Không khí ẩm, nóng, gần biển, sông... là những yếu tố thời tiết sẽ tạo thành những tâm dông này.

Thiết bị dự báo sét của Viện Vật lí Địa cầu nghiên cứu hiện đã được bán (cho phép cảnh báo sét trước khi nó xảy ra từ 30-60 phút), nhưng mọi người chưa quan tâm nhiều. Một phần vì cơm áo, gạo tiền là những nỗi âu lo thường trực, không mấy ai bỗng dưng nghĩ tới chuyện phải phòng tránh dông, sét. Thông thường, chúng tôi nhận thấy chỉ nhiều người bị ảnh hưởng nguy hại vì dông sét hoặc sống gần vùng bị dông sét nhiều mới quan tâm đến vấn đề này.

- Xin cảm ơn ông!

Có thể ước tính được khoảng cách từ nơi đang đứng tới nơi sét xảy ra bằng cách ước lượng khoảng thời gian từ lúc tia chớp lóe lên đến lúc nghe thấy tiếng sấm. Chia số giây cho 3 sẽ được khoảng cách đến tia sét. Ví dụ đếm được 3 giây thì sét cách vị trí đứng là 3/3= 1km. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15-20km.  Theo các nhà khoa học, thường thì cơn dông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km một giờ. Nói chung khi đang ở nơi không an toàn thì cần phải để ý đến các dấu hiệu của dông như mây đen, không khí lạnh, gió.

. Theo VNN