Những buổi sinh hoạt chuyên đề về giới tính và sức khỏe sinh sản như thế này rất bổ ích cho các học sinh ở tuổi vị thành niên. - Trong ảnh: Một buổi sinh hoạt của Trường THPT Nguyễn Thái Học, TP Quy Nhơn.

Ông Nguyễn Văn Chánh, Giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình An Nhơn, cho biết, các hoạt động ngoại khóa với chủ đề về giới, sức khỏe sinh sản vị thành niên cho học sinh ở các trường phổ thông đã tác động trực tiếp đến nhận thức và thay đổi hành vi của các em. Những hoạt động này được duy trì hàng năm ở các trường: THPT An Nhơn 2, THPT Nguyễn Trường Tộ, THCS Đập Đá. Các chủ đề về tình yêu, tình bạn, tình dục an toàn… cũng được các bạn trẻ quan tâm và đưa vào bàn luận, trao đổi trong các buổi sinh hoạt Đoàn, Hội.

Cái được lớn nhất mà các chương trình, dự án trên mang lại là đã làm thay đổi căn bản nhận thức của các cấp, ngành, hội đoàn thể và phụ huynh về sức khỏe sinh sản tuổi vị thành niên. Nhờ đó, các hoạt động giáo dục giới tính vị thành niên tại thị xã An Nhơn có sự đồng thuận cao, thu hút hơn 70% các em trong độ tuổi tham gia. 

Đặc biệt, mô hình Góc Tuổi hồng tại Trạm Y tế phường Bình Định đã trở thành địa chỉ tin cậy cho các bạn trẻ. Góc Tuổi hồng cung cấp thông tin và tư vấn về các vấn đề liên quan đến phát triển tâm sinh lý; giáo dục giới tính, sức khỏe tình dục lành mạnh và an toàn; các biện pháp tránh thai, phòng các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục…

Từ hiệu quả hoạt động của các mô hình trên, nhiều câu lạc bộ, dịch vụ tư vấn và chăm sóc sức khỏe sinh sản thân thiện với vị thành niên đã ra đời. Đến nay, Bình Định vẫn tiếp tục duy trì câu lạc bộ Góc Tuổi hồng ở thị xã An Nhơn, Trung tâm Tư vấn Tuổi Thanh Xuân (TP Quy Nhơn); đồng thời, xây dựng cơ sở y tế cung cấp dịch vụ thân thiện cho vị thành niên ở Góc Tuổi hồng Tam Quan Bắc (huyện Hoài Nhơn), phòng dịch vụ thân thiện tại phòng khám Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh và Trung tâm Y tế hai huyện Phù Cát, Tuy Phước.

Thay đổi cách tiếp cận

Buổi học đầu tiên về sức khỏe sinh sản của 27 trẻ khuyết tật khiếm thính ở Trường Chuyên biệt Hy Vọng (TP Quy Nhơn) là những kiến thức cơ bản về các vấn đề liên quan đến giới tính và tình bạn. Ban đầu là những cái đỏ mặt khi báo cáo viên Nguyễn Anh Tuấn, cán bộ truyền thông Trung tâm Dân số- Kế hoạch hóa gia đình Quy Nhơn, nói đến sự khác nhau trên cơ thể để phân biệt giới. Nhưng chỉ chưa đầy 15 phút sau, các bạn nhỏ khiếm thính đã bị lôi cuốn và bàn tán bằng ngôn ngữ ký hiệu.

Tham gia nhiều buổi tư vấn về giới và sức khỏe sinh sản ở một số trường THPT, chúng tôi cảm nhận rằng, ngày nay, bạn trẻ đang “lớn lên” rất nhiều trong những suy nghĩ, mối quan tâm và cách ứng xử với mọi người; tuy nhiên, chưa thể khẳng định được rằng các bạn trẻ đã hoàn toàn chín chắn trong mọi hành động của mình.

Cô Phương Ái Vân, giáo viên chủ nhiệm lớp 4 và 5 Trường Chuyên biệt Hy Vọng, tâm sự rằng, đã cố gắng đưa những kiến thức về giới và sức khỏe sinh sản đến với các em nhỏ khiếm thính. Tuy nhiên, các giờ học này chỉ như “cưỡi ngựa xem hoa” bởi không chỉ các em hạn chế về khả năng hiểu bài, mà ngay cả giáo viên cũng chưa thể tiếp cận hết các vấn đề liên quan.

Hàng năm, các cơ sở y tế công lập thực hiện hàng chục ca nạo phá thai ở tuổi vị thành niên. Tuy nhiên, bác sĩ Cao Thị Minh Ẩn, Phó Giám đốc Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe sinh sản tỉnh, thừa nhận rằng, số trường hợp nạo phá thai ở tuổi vị thành niên được thống kê mới chỉ là phần nổi của… tảng băng. Cùng với sự phát triển của xã hội, tình trạng này ngày càng tăng.

Nhiều ông bố, bà mẹ cho biết, đã từng “cản” trước, rằng sẽ đập chết con gái vì không ngờ mới “nứt mắt” mà đã yêu đương sớm như thế; hay ép buộc con gái phải dẫn mình đến nhà người yêu để “chửi cho cả nhà thằng khốn nạn một trận”. Vậy mà, con của họ nhất định không nghe và vẫn bí mật “quan hệ”.

Khi một đứa trẻ bắt đầu bước qua tuổi dậy thì, những tâm tư, tình cảm của các em dần phát triển. Tuy nhiên, đây cũng là một thời kỳ khủng hoảng tâm lý khi tính hiếu thắng, thích khám phá bộc phát, kéo theo đó là hàng loạt tính khí thất thường khiến con trẻ rơi vào trạng thái “lừng khừng” - không biết nên dừng hay tiếp tục những hành động của mình. Trạng thái “trên mây” này có thể kéo dài đến đầu thời kỳ các em thực sự trưởng thành.

Vì thế, cần thiết phải có sự kết hợp các môi trường giáo dục giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản vị thành niên. Trong đó, gia đình có thế mạnh là tình cảm, tình thương và nêu gương để thuyết phục trẻ. Cha mẹ không nên né tránh các vấn đề tình dục khi giáo dục con cái; ngược lại cần chủ động trao đổi và lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của trẻ…

• HIỀN LÊ - VĂN NGUYỄN