|
Theo cam kết của Nga với Gruzia binh lính Nga sẽ rút hết về nước vào năm 2008 nhưng với diễn biến mới, việc này đã tạm dừng. Phía Nga cho rằng - chưa đến thời điểm thích hợp để làm điều ấy. |
Sau khi phản đối các cáo buộc mà Nga gọi đó là hành động “cuồng lọan” của Gruzia, hôm 28-9-2006, Bộ Ngọai giao Nga đã tổ chức sơ tán khỏi Gruzia tòan bộ công chức viên chức ngọai giao của Nga đồng thời khuyến cáo công dân Nga không nên đi sang Gruzia trong tình hình nguy hiểm như hiện nay. Căng thẳng giữa hai quốc gia láng giềng vốn một thời cùng chung một bóng quốc kỳ đột ngột vọt lên rất cao. Nga điều bộ binh tới biên giới, Hạm đội Hắc Hải của Nga tổ chức tập trận áp sát bờ để dễ can thiệp vào lục địa, việc rút quân Nga ra khỏi Gruzia được hoãn lại... Nếu không có ai chống lưng, chắc chắn Gruzia không dám chọc giận Nga đến thế.
1.
Có thể nói vụ bao vây của Gruzia đã đẩy mối quan hệ vốn đã căng thẳng giữa hai bên lên đến mức gay gắt kể từ khi ông Mikhail Saakashvili lên làm tổng thống Gruzia vào tháng 1-2004 sau một cuộc “Cách mạng hoa hồng” vào năm 2003 buộc tổng thống tiền nhiệm của Gruzia, ông Eduard Shevardnadze, phải từ chức.
Điện Kremli từng bóng gió rằng ông Saakashvili không nhận thức được rằng nên "bán anh em xa mua láng giềng gần". Washington ở rất xa còn Moscow và Tbilisi đã gắn bó bên nhau hàng thế kỷ nay. Lịch sử cho thấy, trong thế kỷ XIX, phần lớn lãnh thổ Gruzia ngày nay là một phần đất của đế chế Nga hòang. Năm 1918, Gruzia mới tuyên bố độc lập. Năm 1921, với tư cách là một phần của Cộng hòa liên bang Xô Viết xuyên Caucasus, Gruzia trở thành thành viên sáng lập ra Liên bang Xô Viết. Nhưng phải đến năm 1936, khi Cộng hòa liên bang Xô Viết xuyên Caucasus tan rã, Gruzia mới chính thức hoàn toàn trở thành thành viên đầy đủ của Liên bang Xô Viết.
Năm 1991, Quốc hội Gruzia tuyên bố ly khai khỏi Liên bang Xô Viết sau một cuộc trưng cầu dân ý. Ông Shevardnadze được bổ nhiệm làm lãnh đạo của Hội đồng nhà nước Gruzia mới được thành lập vào năm 1992 và tháng 10 cùng năm được bầu trực tiếp làm Chủ tịch Quốc hội. Trong hai cuộc bầu cử vào tháng 11/1995 và tháng 4/2000, ông Shevardnadze liên tiếp tái đắc cử tổng thống Gruzia cho đến năm 2004 thì bị buộc phải từ chức.
Mặc dù dưới trào ông Shevardnadze, quan hệ giữa Nga và Gruzia cũng đã có lúc cơm không lành canh không ngọt vì những căng thẳng đó vẫn luôn được xoa dịu kịp thời. Chẳng hạn như tháng 5-2002, Gruzia đồng ý để lực lượng đặc nhiệm Hoa Kỳ đến Gruzia để huấn luyện và trang bị cho quân đội Gruzia về chống khủng bố. Chỉ 4 tháng sau, Nga cáo buộc Gruzia đã che giấu quân phiến lọan Chechnya ở vùng Gorge Pankisi và tổng thống Nga Putin đã đe dọa sẽ sử dụng vũ lực nếu Gruzia không hợp tác cùng Nga truy quét quân Chechnya.
Tháng 10-2002, nhà lãnh đạo Gruzia đã có động thái xoa dịu sự tức giận của điện Kremli bằng một lời hứa sẽ hợp tác với Moscow chống lại quân phiến lọan Chechnya. Kế họach hợp tác chống khủng bố giữa Nga và Gruzia đã kết thúc với kết quả là vài quân du lích bị tình nghi phiến lọan bị giết chết, hàng tá quân Chechnya bị bắt giữ và một vài người bị dẫn độ về Nga.
2.
Trái với ông Shevardnadze, đương kim tổng thống Gruzia Saakashvili chủ trương theo đường lối thân phương Tây và nỗ lực tìm cách đưa Gruzia gia nhập NATO nhằm thóat khỏi ảnh hưởng của Nga. Thậm chí, vào tháng 5/2005, Gruzia đã tổ chức nghênh tiếp trọng thể tổng thống Mỹ George W. Bush trong cuộc viếng thăm chính thức đầu tiên của một tổng thống Mỹ đến Gruzia. Ông Bush đã ca ngợi Gruzia là “người dẫn đường của tự do”.
Ông Saakashvili cho rằng Nga đã hậu thuẫn cho phong trào ly khai của Ossestia và Abkhazia vốn là nguyên nhân của các vụ xung đột và nội chiến đẫm máu ở Gruzia. Theo dòng sự kiện, năm 1989, Gruzia và Ossestia ký hiệp ước ngừng bắn và đó là cơ sở cho Nga triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tại Ossestia vào năm 1990.
Tháng 3-2001, Gruzia và khu ly khai tự trị Abkhazia ký hiệp ước cam kết không sử dụng vũ lực với nhau và tháng 7 năm đó, Nga chuyển giao căn cứ quân sự Vaziani cho Gruzia. Tháng 7-2005, Nga bắt đầu rút quân khỏi 2 căn cứ quân sự của Nga đóng tại Gruzia theo đúng thỏa thuận đạt được giữa hai bên hai tháng trước đó.
Mặc dù kế họach rút quân của Nga, theo lộ trình, sẽ kết thúc vào cuối năm 2008 nhưng Gruzia vẫn không bằng lòng với kết quả đạt được này. Tháng 6-2006, chính phủ của ông Saakashvili yêu cầu lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga phải xuất trình hộ chiếu khi làm nhiệm vụ tại Nam Ossestia. Cho tới lúc này, Gruzia vẫn liên tục kêu gọi cộng đồng quốc tế ủng hộ cho việc yêu cầu thay lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga tại Ossestia và Abkhazia bằng lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế mặc cho lập luận của Nga là kiên quyết không rút quân trừ phi chính quyền Ossestia và Abkhazia muốn như vậy.
|
Quân cảnh và cảnh sát Gruzia canh gác trước căn cứ quân đội Nga tại Tbilisi ngày 29-9.
|
3.
Căng thẳng giữa hai bên càng ngày càng gia tăng và bắt đầu bùng phát khi Gruzia cáo buộc Nga đã phát động một cuộc “chiến tranh kinh tế” vì mục đích chính trị nhằm trừng phạt Gruzia tội thân Mỹ và phương Tây.
Chủ nhật ngày 15-1-2006, hàng lọat vụ nổ tại khu vực biên giới thuộc lãnh thổ của Nga làm hư hại nặng nề đường ống dẫn khí của Gruzia, cắt đứt nguồn cung cấp khí đốt chủ yếu của Gruzia trong suốt mùa đông được coi là buốt giá nhất trong nhiều thập niên trở lại đây với nhiệt độ có lúc xuống tới -200C. Cùng lúc đó, một vụ nổ khác cũng đã làm phá hủy hệ thống cấp điện cho Gruzia từ Nga. Đối với một nước phụ thuộc gần như hòan tòan vào nguồn cung cấp năng lượng từ Nga như Gruzia, hai sự kiện trên đã đẩy Gruzia rơi ngay vào tình trạng khủng hỏang năng lượng thật sự.
Điện Kremli nghi ngờ thủ phạm của những vụ nổ là quân nổi lọan ở Bắc Caucasus.Tuy nhiên, tổng thống Gruzia Mikhail Saakashvili cho rằng chính Nga là kẻ ném đá giấu tay. Theo ông Mikhail Saakashvili, thực chất đó là những hành động trừng phạt của Nga đối với Gruzia.
Chưa hết, ngày 27-3-2006, Nga ra lệnh cấm nhập khẩu rượu sản xuất tại Gruzia vì lý do rượu của Gruzia không đáp ứng được tiêu chuẩn an tòan sức khỏe đối với người tiêu dùng của Nga. Tháng 5-2006, thêm một sản phẩm nữa do Gruzia sản xuất là nước khóang nhãn hiệu Borjomi, một nhãn hiệu nước uống đóng chai nổi tiếng của Gruzia, bị cấm nhập khẩu vào Nga vì lý do tương tự. Được biết, cho đến nay, Nga vẫn là thị trường tiêu thụ rượu và nước uống đóng chai lớn nhất của Gruzia.
Lãnh đạo hai nước đã cố gắng sắp xếp một cuộc gặp gỡ song phương vào tháng 6-2006 để bàn bạc tìm cách giải quyết mâu thuẫn nhưng không đạt được kết quả khả quan nào. Ngày 21-7-2006, Ông Saakashvili đã hủy kế họach đến Moscow để tham dự cuộc gặp gỡ cấp cao không chính thức giữa các nhà lãnh đạo của các nước Liên Xô cũ. Cùng với sự lạnh nhạt này, Gruzia lại tìm cách thắt chặt quan hệ với NATO và trở thành thành viên của EU.
Đầu tháng 9-2006, quan hệ giữa Moscow và Tbilisi trở nên vô cùng tồi tệ khi cả hai không ngớt buộc tội lẫn nhau trước sự việc máy bay trực thăng của Gruzia chở Bộ trưởng Bộ quốc phòng Gruzia bị bắn rơi ở Nam Ossetia. Đỉnh điểm của mâu thuẫn đã xảy ra như sự kiện Gruzia bắt giữ 4 sĩ quan tình báo và bao vây 1 sĩ quan tình báo khác của Nga tại Gruzia vào hôm 27-9-2006.
Hiện Tbilisi đang vất vả nỗ lực trong việc tìm kiếm thị trường xuất khẩu cho các sản phẩm rượu, nước uống đóng chai và trái cây ở các nước khác đồng thời điều chỉnh tìm kiếm nguồn cung cấp năng lượng theo hướng ít lệ thuộc hơn vào Nga. Gruzia đang nhận nguồn cung cấp khí đốt từ Iran thông qua một đường ống dẫn khí mới được sửa chữa gần đây chạy qua lãnh thổ nước láng giềng Azerbaijan. Đường ống dẫn dầu vốn được xây dựng từ năm 1993 nối từ Baku (Azerbaijan)-Tbilisi (Gruzia)-Ceyhan (Thổ Nhĩ Kỳ) cũng chính thức được trưng dụng tối đa công suất họat động từ tháng 7/2006. Như vậy là Gruzia đang tìm cách bứt ra khỏi ảnh hưởng của Nga bằng mọi giá. Và thấp thoáng sau lưng họ là EU và Mỹ.
4.
Trước khi Đại sứ Nga tại Liên hiệp quốc kêu gọi Hội đồng Bảo an cần có biện pháp can thiệp nhằm ngăn chặn hành vi “nguy hiểm và không thể chấp nhận được” của Gruzia tại khu vực Abkhazia thì chính Nga đã tổ chức rút dần thiết bị quân sự và binh lính khỏi 2 căn cứ tại Gruzia mà Moscow dự định đóng cửa vĩnh viễn vào cuối năm 2008. Tuy nhiên, hôm qua (30-9) tướng A.Baranov, chỉ huy đơn vị quân đội khu vực Bắc Caucasus, phát biểu với hãng tin Nga Interfax rằng kế hoạch rút quân trong năm nay và năm tới đã bị đình chỉ. Ông Baranov tuyên bố chính Gruzia đã khiến Nga có quyết định trên.
Tại LHQ, Nga và Mỹ phản đối nhau về nội dung dự thảo tuyên bố bày tỏ lo ngại về căng thẳng đang gia tăng và kêu gọi tìm giải pháp hòa bình cho vấn đề Abkhazia.
Mỹ đã đề xuất một số thay đổi trong dự thảo do Nga đưa ra, tuy nhiên Itar-Tass dẫn lời các nhà ngoại giao Nga tại LHQ nói đề xuất thay đổi của Mỹ là "không thể chấp nhận". Bộ trưởng Quốc phòng Nga S.Ivanov, trong cuộc gặp các thành viên NATO tại Slovenia hôm 29.9, tuyên bố các vụ bắt giữ nhằm đuổi binh lính Nga khỏi Gruzia để chính quyền kiểm soát các tỉnh ly khai bằng vũ lực, sau đó "nộp đơn gia nhập NATO". Ông cũng chỉ trích các thành viên NATO mới cung cấp vũ khí cho Gruzia. Những tuyên bố trên khiến người ta nhớ lại kiểu tuyên bố của Mỹ trước khi tiến đánh Iraq, đổ quân vào Afghanistan bất chấp LHQ, kiểu trù trừ của Mỹ khi quân đội Israel tiến sâu vào lãnh thổ Lebanon. Sẽ không có gì lạ lùng nếu đột nhiên quân đội Nga hiện đang áp sát biên giới sẽ tiến sâu vào Gruzia để bảo vệ "người Nga đang còn rớt lại" hoặc để bảo vệ đường ống dẫn dầu, khí đốt... Giá như Nga có làm vậy thì chưa chắc Mỹ, EU dám can thiệp, ngoài việc lớn tiếng. Mùa đông ở châu Âu đang đến gần và gần như cả châu Âu đang được sưởi ấm bằng khí đốt của Nga, sử dụng dầu mỏ của Nga. Năm ngoái họ đã được nắn gân và đã biết hãi vũ khí năng lượng của Nga.
Đám mây đen ảm đạm trong quan hệ giữa Nga và Gruzia có nguy cơ trở thành một cơn bão chính trị sắp sửa xảy ra tại khu vực Caucasú. Đó là điều có thể nhìn thấy được.
Hôm 28-9-2006, tòa án Tbilisi, Gruzia, đã mở phiên xét xử sơ thẩm 4 sĩ quan Cơ quan tình báo quân đội Nga (GRU) bị tình nghi làm gián điệp tại Gruzia. Theo Tòa án, 4 người này và 12 công dân Gruzia bị tình nghi là tiếp tay cho cơ quan tình báo Nga bằng cách cung cấp các thông tin, tài liệu mật và tiến hành nhiều họat động phi pháp khác đã bị Cục phản gián thuộc Bộ Nội vụ Gruzia bắt giữ hôm 27-9 (chỉ 1 ngày sau khi phát hiện vụ việc!).
Một sĩ quan khác của GRU là Konstantine Pichugin cũng bị vây giữ cùng ngày trong trụ sở chính của quân đội Nga tại thủ đô Tbilisi của Gruzia. (2 sĩ quan GRU bị Gruzia bắt giữ tại Tbisili là đại tá Alexander Sava, người được xem là chỉ huy nhóm tình báo của Nga tại Gruzia và thiếu tá Dmitry Kazantev; 2 người khác bị bắt giữ tại Batumi là Alexander Zavgorodly và Alexander Baranov). Bộ trưởng Bộ Nội vụ Gruzia, Vano Merabishvili, cho biết nhóm sĩ quan tình báo của Nga bị nghi là tiến hành họat động gián điệp tại Gruzia dưới sự chỉ huy của Anatoly Sinitstin hiện đang ở tại Yerevan. Sinitstin là người bị Gruzia cáo buộc là đứng sau vụ khủng bố ở Gori vào ngày 1-2-2005.
Cũng theo ông Merabishvili, Gruzia sẽ không tháo dỡ hàng rào an ninh đang bao vây trụ sở chính của quân đội Nga tại thủ đô Tbilisi chừng nào Nga chưa chịu giao nộp viên sĩ quan Pichugin bị Gruzia tình nghi là điệp viên. |