Một công-xooc-xiom quốc tế gồm 7 thành viên vừa phê chuẩn Hiệp ước xây dựng lò phản ứng nấu chảy hạt nhân thử nghiệm, chấm dứt gần một thập niên thương thuyết. ''Bước tiến mới này là một sự mạo hiểm đặc biệt'', Tổng thống Pháp Jacques Chirac phát biểu sau lễ ký kết.

Hôm 21-11 tại Paris, đại diện của Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU),  Ấn Độ, Nhật, Nga, Hàn Quốc và Mỹ đã ký kết hiệp ước xây dựng lò phản ứng trị giá 12,8 tỷ USD. Ban đầu, dự án này có tên là Lò phản ứng nhiệt hạch thử nghiệm nhưng từ bây giờ nó được gọi tắt là ITER hay còn có nghĩa là con đường theo tiếng Latinh. Lò phản ứng sẽ mọc lên ở Cadarache, miền nam nước Pháp từ năm 2008.

Mục đích dự án này là nghiên cứu một năng lượng sạch, vô hạn thay thế cho nguồn dự trữ nhiên liệu hoá thạch bằng thử nghiệm công nghệ nấu chảy hạt nhân. Thay vì phân tách nguyên tử - nguyên tắc cơ bản đang áp dụng tại các nhà máy hạt nhân - dự án này tìm cách khai thác hạt nhân nấu chảy, năng lượng mặt trời và các vì sao bằng cách nấu chảy cùng hạt nhân nguyên tử.

Nếu thành công, lò phản ứng thương mại đầu tiên sẽ được xây dựng và nếu nó hoạt động tốt, công nghệ nấu chảy sẽ được phổ biến khắp thế giới. Tổng thống Chirac nói, lò phản ứng thử nghiệm là ''cầm tay thế hệ tương lai'' và ông dự đoán, nếu công trình này thành công, ''chúng tôi có thể chuyển hoá được rất nhiều năng lượng từ một ít nước biển cũng như từ một chút xăng hay một kilo than đá''.

EU sẽ bỏ ra một nửa chi phí để xây dựng lò phản ứng và số còn lại được chia đều cho 6 thành viên còn lại. Dự án này sẽ cần tới 400 nhà khoa học, 2/3 trong số này không phải là công dân Pháp.

Năm 2005, sau nhiều năm tranh luận, Nhật đã chấp nhận rút khỏi cuộc đua trở thành nước nơi đặt lò phản ứng để đổi lấy 20% số vị trí trong dự án là người Nhật, gồm cả chức Tổng giám đốc. Một kỹ sư người Nhật Kaname Ikeda đã được bổ nhiệm làm chủ trì dự án hồi đầu tháng này.

Chủ tịch Uỷ ban châu Âu Jose Manuel Barroso - hôm nay cũng có mặt tại Paris, nói, lễ ký kết là một sự kiện lớn, một bước tiến trong việc tìm kiếm nguồn năng lượng mới mà không làm khí hậu thay đổi.

. Theo AFP, BBC