Học sinh mỗi cấp học cần một chương trình giáo dục kỹ năng khác nhau. Trong ảnh: học sinh lớp 12AT Trường THPT Gia Định trong giờ học nhóm.

Đó là đề xuất được nhiều đại biểu đưa ra tại hội thảo về giải pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức, lối sống, phòng chống tội phạm, bạo lực trong học sinh phổ thông tổ chức tại Hà Nội sáng 25.11.

Theo tiến sĩ Phùng Khắc Bình - vụ trưởng Vụ Công tác HSSV (Bộ GD-ĐT), từ năm 2005 đến nay tình trạng HSSV phạm pháp có nhiều dấu hiệu ngày càng phức tạp cả về tính chất mức độ lẫn sự nghiêm trọng. Nhận định này được ông Bình dẫn chứng bằng những con số cụ thể: thống kê chưa đầy đủ từ năm 2005-2008, có hơn 8.000 trường hợp HSSV vi phạm pháp luật hình sự với nhiều hành vi: đánh nhau gây rối trật tự công cộng, cướp tài sản, xâm hại sức khỏe, tính mạng cho đến tội phạm ma túy, giết người...

Do thiếu kỹ năng sống?

Theo ông Phùng Khắc Bình, từ chỗ “chưa có nhận thức và hành vi đúng đắn, lối sống ích kỷ, ham hưởng thụ, đua đòi chạy theo giá trị vật chất, từ những biểu hiện lệch lạc về đạo đức, lối sống dẫn đến một bộ phận HS, SV sa vào tệ nạn xã hội và phạm tội”.

Trong số những nguyên nhân cơ bản dẫn đến các hành vi sai trái về đạo đức, lối sống, vi phạm pháp luật của HSSV, bên cạnh trách nhiệm của xã hội, nhà trường và gia đình, ông Bình đánh giá “có nguyên nhân quan trọng do bản thân HSSV thiếu kỹ năng sống, thiếu những kiến thức, hiểu biết để giải quyết đúng đắn các vấn đề trong cuộc sống.

Bên cạnh những nguyên nhân khách quan khác, đây là một nguyên nhân trực tiếp khiến giới trẻ dễ dàng có các hành vi lệch lạc, vi phạm pháp luật”.

Là một người có kinh nghiệm trực tiếp tham gia các chương trình tư vấn, giáo dục kỹ năng sống cho HSSV, bà Đỗ Thị Hải, phó viện trưởng Viện Nghiên cứu môi trường và các vấn đề xã hội, cho rằng: “Những hiện tượng tiêu cực trong đạo đức, lối sống, hành vi của người vị thành niên hiện nay xét về nguyên nhân thì nhiều và có thể khác nhau, nhưng phải chăng đó là hậu quả trực tiếp của việc thiếu hụt kỹ năng sống”.

Bà Hải đánh giá “có một bộ phận không nhỏ người vị thành niên trong xã hội hiện nay ở tình trạng không hiểu biết, không tự chủ, không tự quyết được hành vi”. Theo phân tích của bà Hải, do thiếu kỹ năng sống, khả năng đương đầu với những vấn đề gặp phải trong cuộc sống, trong đó có sự hấp dẫn, lôi kéo của tệ nạn xã hội, người vị thành niên đã không làm chủ được bản thân.

Lo dạy chữ hơn dạy người?

Theo phân tích của một số nhà nghiên cứu giáo dục, việc HSSV thiếu kỹ năng sống để có thể đương đầu giải quyết những vấn đề gặp phải trong cuộc sống lại có một nguyên nhân quan trọng từ những bất cập trong chương trình giáo dục ở nhà trường và hoạt động của các tổ chức Đoàn, Hội sinh viên, thanh niên.

Bà Lê Nguyên Hương, phó hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Huệ, Hà Nội, thẳng thắn nhìn nhận: “Trong suốt thời gian dài chúng ta đã hơi thiên về giáo dục trí dục. Nhiều trường, nhiều địa phương chỉ chú trọng đến tỉ lệ HS tốt nghiệp, HS thi đỗ ĐH mà chưa quan tâm đến tỉ lệ HS chăm ngoan... Phương pháp giáo dục đạo đức cho HS cá biệt bị lãng quên hoặc thực hiện không quyết liệt, việc xử lý kỷ luật HS thành phổ biến. Không ít trường hợp đáng nhẽ chúng ta đối thoại với HS thì lại “đối đầu”.