4 tác phẩm: Bến đò xưa lặng lẽ (Xuân Đức), Rừng thiêng nước trong (Trần Văn Tuấn), Dòng sông mía (Đào Thắng) và Tấm ván phóng dao (Mạc Can) đã được trao giải A trong cuộc thi tiểu thuyết năm 2002-2004 của Hội Nhà văn Việt Nam. Đây là điều bất ngờ vì các giải thưởng văn học ở ta, người ta rất ngại ngùng việc trao giải nhất. Càng bất ngờ hơn khi cuộc thi này có tới 14 tiểu thuyết cùng đoạt giải trong số 200 tiểu thuyết dự thi.
|
Hai trong bốn cuốn tiểu thuyết đoạt giải A.
|
Đây quả thật là một trận "mưa" giải thưởng trong khi tình hình tiểu thuyết của văn học Việt Nam hiện tại chưa phải bội thu, thậm chí đang có sự chững lại so với chục năm trước.
4 cuốn tiểu thuyết đoạt giải A đều thuộc vào dạng đọc được. Và cũng mới chỉ dừng lại ở mức ấy. Do cách chấm giải quá xem trọng hiệu quả xã hội, trong khi lại không đặt nặng vấn đề cách viết, nên hầu hết các tác phẩm đoạt giải chỉ mới đạt được về mặt truyện, chưa có tác phẩm thực sự đột phá trong cách viết. Ngay Dòng sông mía của Đào Thắng, theo nhận xét của nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, cũng mới chỉ đạt được mức truyện kể, còn cách viết không mới, chất huyền ảo cũng mới dừng ở mức độ thủ pháp chứ chưa tạo ra nét mới gì trong hình thức. Tấm ván phóng dao của Mạc Can tuy đã có sự cách tân bước đầu về hình thức nhưng cũng chưa đáng kể. Nếu những tác phẩm đạt giải A, dù ít dù nhiều, đều tạo được dư luận trong người đọc, thì hầu hết các tác phẩm giải B, trừ Tìm trong nỗi nhớ của Ngọc Mai, đều mới nằm ở dạng bản thảo hoặc sau khi in ra bèn… rơi vào im lặng.
Tác phẩm thực sự nổi trội không có. So với cuộc thi tiểu thuyết 1998-2000 lần trước mà vòng nguyệt quế đã thuộc về Hồ Quý Ly (Nguyễn Xuân Khánh), Lạc rừng (Trung Trung Đỉnh), thì những tác phẩm đạt giải, kể cả giải A, lần này không vượt trội. Yếu điểm lớn nhất của các tiểu thuyết này vẫn là sự vắng thiếu tư duy tiểu thuyết và như khẳng định của nhà văn Nguyên Ngọc, các tác phẩm này mới dừng ở mức tả thực làng nhàng chứ chưa thể hiện được ý thức tự vấn của người cầm bút trước vận mệnh dân tộc. Cái nền văn hóa mỏng sẽ là nguy cơ làm cho các tác giả này khó có thể đi xa. Nhiều hiện tượng văn học sau một thời gian nổi đình nổi đám bỗng chìm vào sự im lặng như Phan Triều Hải, Phan Thị Vàng Anh... đang là một thực trạng đáng quan ngại.
Cuộc thi sáng tác tiểu thuyết 2005-2008 lại tiếp tục được khởi động. Một "mùa vàng" tiểu thuyết được trông đợi rất nhiều ở cuộc thi này.
. Khải Nhân |