Cuối tháng 9 này, Hội đồng xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT của tỉnh sẽ họp, thông qua danh sách các nghệ sĩ của tỉnh đề nghị tặng danh hiệu NSND, NSƯT để trình ra Hội đồng cấp quốc gia trước ngày 15-10. Nhìn chung, năm nay, tiêu chuẩn phong tặng danh hiệu có nới hơn nhưng vẫn quá khép với các nghệ sĩ không chuyên...

NSƯT Hoài Huệ, một trong 4 nghệ sĩ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND đợt này. (Trong ảnh: Hoài Huệ trong vở diễn "Biển và tôi").

* Nghệ sĩ tự do cũng được xét tặng

Theo số liệu từ Hội đồng xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT của Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh thì năm nay, có 4 nghệ sĩ được đề nghị xét tặng danh hiệu NSND là các NSƯT Hòa Bình, Phương Thảo (Nhà hát Tuồng Đào Tấn); Hoài Huệ và Hồ Thu (Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định). 18 nghệ sĩ đề nghị được xét tặng danh hiệu NSƯT, trong đó, Nhà hát Tuồng Đào Tấn và Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định mỗi đơn vị có 6 nghệ sĩ; Trung tâm Văn hóa Thông tin tỉnh, Trường Trung học Văn hóa - Nghệ thuật tỉnh và Trung tâm Văn hóa Thông tin - Thể thao thành phố Quy Nhơn mỗi đơn vị 1 nghệ sĩ; 2 nghệ sĩ hoạt động nghệ thuật tự do. Theo ông Nguyễn An Pha, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh thì điểm mới là năm 2005 này, các nghệ sĩ tự do, tuy không thuộc các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp, nhưng có tham gia hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp, cũng nằm trong danh sách đề nghị xét tặng danh hiệu NSƯT.

Còn theo nhận xét của ông Hồ Công Mậu, Thư ký Hội đồng xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT của Sở Văn hóa - Thông tin, thì tiêu chuẩn xét tặng NSND và NSƯT theo Quy định tạm thời về điều kiện, tiêu chuẩn, trình tự và thủ tục xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, Nghệ sĩ Ưu tú năm 2005 có phần "nới" hơn so với các năm trước.

Cụ thể, quy định nghệ sĩ phải được tặng thưởng ít nhất hai giải thưởng chính thức (có thể vàng hoặc bạc) tại các liên hoan, hội diễn nghệ thuật cấp quốc gia, giải thưởng cấp khu vực hoặc quốc tế và các Hội Văn học - Nghệ thuật Trung ương là đã "nới" hơn so với quy định trước đây phải là hai huy chương vàng.

* Vẫn khó cho nghệ sĩ không chuyên

Nhưng tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu NSƯT, NSND xem ra vẫn còn quá "khép" với các nghệ sĩ không chuyên. Bởi theo tiêu chuẩn, hai giải thưởng này đều phải do các liên hoan, hội diễn nghệ thuật cấp quốc gia, giải thưởng cấp khu vực hoặc quốc tế và các Hội Văn học - Nghệ thuật Trung ương trao tặng. Trên thực tế, các liên hoan, hội diễn dành cho nghệ thuật không chuyên như liên hoan tuồng không chuyên, liên hoan các đội tuyên truyền lưu động thì chủ yếu vẫn do cấp Cục tổ chức. Các nghệ sĩ không chuyên rất khó có thể đạt được tiêu chuẩn này.

Do vậy, các nghệ sĩ hiện không nằm trong các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp vẫn phải lấy thành tích từ thời kỳ hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp (nghệ sĩ Nguyễn Thị Lệ Thủy nguyên là diễn viên Nhà hát Tuồng Đào Tấn; hai nghệ sĩ Võ Thị Thu Hương và Hoàng Việt nguyên là diễn viên Đoàn Ca múa Chim Yến). Lại có trường hợp một nghệ sĩ khác, dù đã đạt gần chục huy chương vàng, bạc các loại ở các kỳ liên hoan, hội diễn nhưng do đây là các liên hoan không chuyên nên khó lọt vào danh sách. Cũng bởi vậy mà nhiều nghệ sĩ không chuyên ngành sân khấu truyền thống vẫn không có mặt trong bản danh sách này dù tài năng của họ, như đánh giá của nhà nghiên cứu Mịch Quang, là ngang ngửa với các NSƯT chuyên nghiệp.

Vậy là tuy nghệ sĩ tự do vẫn được xét tặng danh hiệu NSƯT, NSND, nhưng đối chiếu với quy định thì tiêu chuẩn vẫn còn quá "khép" lại với các nghệ sĩ không chuyên. Không chuyên, như chúng tôi đã nhiều lần khẳng định, không có nghĩa là không chuyên nghiệp về mặt nghệ thuật. Trên thực tế, các đoàn nghệ thuật không chuyên được nhân dân mến mộ không kém so với các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp. Nhưng không chuyên, xét cho cùng, vẫn còn chịu không ít thiệt thòi. 

. Lê Viết Thọ