|
Nghệ sĩ - nhà văn Mạc Can được nhiều người biết đến như người - không - ngủ. Và vì không ngủ cho nên ông lắng nghe được những thanh âm của cuộc sống vọng về trong đêm, khi một mình đối diện với chính mình. Để rồi những suy nghĩ ấy của Mạc Can đã kết đọng lại trong Tạp bút (*) – một cuốn sách có "mùi vị riêng", kể về "Chuyện thời sự lai rai, đan chéo chuyện tào lao hài hước", "Bạn sẽ hình dung khác đi về điện ảnh, sân khấu hài, đường phố, chuyện đồng phục cho nhân viên công lực…" sau khi đọc xong cuốn sách này.
Trong Tạp bút này, ông xem mọi người đều có khả năng "ngoại cảm". Qua một thời khó khăn dữ dằn, và các nhà văn, nhà báo chân chính là những người có khả năng "ngoại cảm" siêu hạng, xứng đáng được gọi là những "hiệp sĩ" (chữ dùng của Mạc Can) khi đối diện với đời. Từ khả năng đó, họ đã chuyển hoá "tiếng nói trong vỏ não" thành những tác phẩm hay; với Mạc Can, họ là Sơn Nam, là Lê Lựu, Đỗ Trung Quân, Nguyễn Ngọc Tư… và rất nhiều những người viết khác.
Đọc hết tập sách, ta cũng có thể nói rằng: Mạc Can cũng là một "hiệp sĩ" hết sức nhạy cảm với giọng văn mộc mạc, với cái lối " lột vỏ hành" để tìm thấy nhân củ hành mà ông thể hiện bằng những chữ in đậm đầu câu hay những chỗ in nghiêng. Đó là tâm sự về nghề viết lách, nỗi lo trước nạn tham nhũng, cửa quyền, chút suy tư về nụ cười và việc tăng giá xăng dầu, khoảng trầm ngâm trước cái nóng của Sài Gòn và cái lạnh của Hà Nội trong một "cuộc thử nghiệm" lối viết mới… nghĩa là rất " tạp bút" theo kiểu Mạc Can.
Những ý tưởng đến với ông cùng với câu chữ, được ông sắp xếp, lựa chọn và trải trên trang văn, chuyện nọ có khi dắt dây đến chuyện kia, chữ nọ làm liên tưởng đến chữ trước và sau nhưng mỗi chữ đều có linh hồn, số phận riêng của nó. Người đọc đã từng yêu quý Tấm ván phóng dao, Cuộc hành lễ buổi sáng, Người nói tiếng bồ câu sẽ tìm thấy một Mạc Can đáng yêu lạ mà quen trong Tạp bút.
Mạc Can nói rằng: Ông muốn viết sách này theo hướng "Dẫn độc giả tập luyện cách nói chuyện và trả lời trong vỏ não", và có lẽ, ở một khía cạnh nào đó, ông đã đạt được mục đích của mình. Nếu bỏ qua yêu cầu về sự trau chuốt ngôn từ và độ hàm súc của một bài tạp bút thông thường ( dường như không phải là nét đặc trưng của tạp bút Mạc Can ), chúng ta hoàn toàn có thể cùng thức với người – không – ngủ.
* Đọc Tạp bút của Mạc Can, NXB Trẻ ấn hành. Sách đang có bán tại Nhà sách Quy Nhơn - Trung tâm Thương mại Quy Nhơn. | 
