 |
|
Đêm hội Tháp Đôi. Ảnh: TRẦN SỰ |
Lâu nay, việc trùng tu tôn tạo di tích văn hóa Champa chủ yếu sử dụng hai nguồn kinh phí: Trung ương và địa phương. Tu bổ, phục hồi tháp cổ (di tích gốc) do Trung ương đầu tư kinh phí còn quy hoạch xây dựng tôn tạo là nguồn kinh phí đối ứng của địa phương.
Nguồn kinh phí Trung ương đầu tư cho tu bổ tháp Chăm Bình Định lâu nay rất thuận lợi, nhiều năm không giải ngân hết kinh phí được cấp vì sự ràng buộc chặt chẽ của quy trình, nguyên tắc trùng tu di tích và phải chuyển sang năm sau. Ngược lại, nguồn kinh phí đối ứng của tỉnh thường là khó khăn, chậm trễ và eo hẹp. Ví dụ, tháp Đôi được trùng tu từ năm 1991 đến năm 1995, bản đồ quy hoạch tôn tạo khu vực di tích được UBND tỉnh phê duyệt từ năm 1996, nhưng phải đợi đến năm 2008 mới thực hiện quy hoạch được. Tháp Bánh Ít được trùng tu từ năm 1997 đến 2004. Đến nay, quy hoạch tôn tạo tháp Bánh Ít vẫn còn dang dở.
Năm 2005, tháp Cánh Tiên (An Nhơn) và tháp Dương Long (Tây Sơn) được tiến hành trùng tu cùng lúc đồng thời triển khai đồng bộ quy hoạch tôn tạo di tích. Ngoài tu bổ phục hồi di tích gốc còn có các hạng mục khác như tường rào, cổng ngõ, san ủi mặt bằng, xây bồn hoa, hệ thống điện nước… Năm 2011, tháp Cánh Tiên đã trùng tu tôn tạo hoàn tất và đưa vào khai thác du lịch. Tháp Dương Long đang tiếp tục trùng tu, phần tôn tạo mới xây dựng tường rào chưa hoàn chỉnh, không xây được cổng ngõ vì vướng đền bù giải tỏa và chưa quy hoạch mặt bằng…
Đền tháp Champa là một không gian tôn giáo, tín ngưỡng mở, nguyên thủy không gian thiêng này không có giới hạn bằng tường rào cổng ngõ. Ngày nay, để quản lý, bảo vệ chúng ta quây các khu di tích này trong những tường rào bằng những thiết kế quy hoạch “tiết kiệm” thiên về yếu tố bảo vệ nhiều hơn yếu tố tôn tạo. Ví dụ: cụm tháp Dương Long quy mô, hoành tráng rất cần một không gian quy hoạch thoáng, nhưng chỉ được khoanh trong một khuôn viên có chiều dài khoảng 200m, rộng khoảng 125m. Tháp Cánh Tiên đã được quy hoạch với chiều dài khoảng 90m, chiều rộng khoảng 70m. Tháp Bánh Ít đang trình quy hoạch có chiều dài khoảng 300m, chiều rộng khoảng 250m…
Đối với di tích đền tháp Champa, nhiều địa phương đưa việc quy hoạch tôn tạo lên trên, lên trước việc tu bổ, phục hồi. Còn ở Bình Định việc quy hoạch tôn tạo là nguồn vốn đối ứng trong dự án trùng tu tôn tạo di tích, nên thường triển khai sau trùng tu. Cụm tháp Dương Long, từ năm 2005 đến nay, chỉ mới tu bổ phục hồi phần mái tháp; còn lại phần ngọn tháp, thân tháp và chân tháp có thể 10 năm hoặc lâu hơn nữa mới hoàn thành. Để thu hút khách tham quan, trước mắt nên tập trung đầu tư quy hoạch tôn tạo, còn tu bổ, phục hồi tháp là việc lâu dài hoặc không nhất thiết phải phục hồi hoàn chỉnh toàn bộ các kiến trúc.
| 
