Trước khi rời Sài Gòn, tôi hỏi thằng con 20 tuổi: “Có hai địa chỉ mà ba chưa đến ở miền Nam này, một Côn Đảo, hai Phú Quốc. Ba muốn sẵn dịp này, hai cha con cùng đi, cho con chọn một”. Thằng con nói ngay, không cần suy nghĩ: “Côn Đảo!”. Tôi hỏi theo kiểu nhà báo: “Phú Quốc được gọi là “thiên đường” hiện nay, sao không chọn?”. Nó cũng đáp liền: “Con không thích thiên đường đâu. Con thích nơi từng được coi là địa ngục ấy”.
Chợt nhớ trong tủ sách của tôi có cuốn “Bất khuất” của Nguyễn Đức Thuận, viết về “địa ngục” này. Có một dạo cuốn sách ấy rất xộc xệch và tả tơi, không hiểu vì sao chứ mấy chục năm nay, tôi chưa bao giờ đụng tới nó. Thì ra thằng bé đã quần nát cuốn sách này từ hồi lớp 6 mà tôi không biết. Đây là dịp để nó kiểm chứng những gì nó đã đọc chăng?
Ông Hai Viên, một trong 6 tù nhân chính trị còn trụ lại với Côn Đảo từ sau ngày giải phóng, đón cha con tôi như người nhà. Chúng tôi biết ông qua một người bạn ở TP Hồ Chí Minh giới thiệu. Hai Viên người Quế Sơn, Quảng Nam, bị đày ra Côn Đảo năm 1970 sau lần bị địch khui hầm ở quê. Ông mỏng mảnh như một thân cò. Thật khó để tin rằng thân cò ấy từng bay xuyên qua những cơn bão đòn roi nơi ngục thất để đáp xuống cánh đồng hòa bình từ 36 năm trước. Ông hỏi thằng con tôi: “Cháu thích đi chỗ mô trước?”. Nó đáp: “Dạ, thích xem Chuồng Cọp!”. Hai Viên trở thành hướng dẫn viên bất đắc dĩ cho cha con tôi suốt cuộc hành trình xuyên Chuồng Cọp cho đến các trại giam. Dấu vết của sự tàn độc dường như không bị thời gian của mấy mươi năm hòa bình xóa đi chút nào. Ba người đàn ông đi trong im lặng, mỗi người đều theo đuổi một ý nghĩ của riêng mình. Có thể Hai Viên đang nghe những tiếng thét đau đớn của bạn tù từ xa thẳm. Có thể chàng trẻ trai lại nghe tiếng reo vui khi hàng ngàn tù nhân tháo tung xiềng xích trong ngày giải phóng. Còn tôi, chảy giữa nỗi đau xiềng xích và niềm vui òa vỡ kia là những giọt nước mắt lặng thầm của bao số phận…
Sau những phút lặng im, thằng con tôi lên tiếng: “Chuyện gì ám ảnh bác nhất khi bước chân vô trại giam này?”. Cứ tưởng Hai Viên nói đến chuyện mình bị giội nước ở Chuồng Cọp nhưng ông lại trả lời: “Đó là những hạt cơm khô”. Rồi ông chậm rãi: “Lúc bác bị bắt vô đây hơn tuổi của cháu bây giờ một chút. Thanh niên mà, ăn khỏe lắm. Nhưng ở tù thì lấy đâu ra cơm mà ăn. Mình thì lúc nào cũng thèm cơm mà thấy mấy ông bạn tù già, hễ ăn xong bữa lại dành ra mấy hạt rồi dán lên tường của nhà tù. Cứ tưởng các ổng nuôi thằn lằn, hóa ra không phải. Đến khi nổ ra các cuộc tuyệt thực, bác mới hiểu mọi nhẽ. Đám thanh niên như bác hồi ấy, chỉ cần nhịn đói vài hôm là rất dễ đầu hàng. Để “tiếp sức” cho đám trẻ, mấy ông bạn tù già ấy, gỡ dăm bảy hạt cơm khô dán trên tường rồi đem ngâm với nước, quấy lên thành hồ và cho vào miệng số thanh niên để… cầm hơi”. Thì ra, trong cuộc đấu tranh sinh tồn ấy, những người tù đã tìm cách để tồn tại giữa một bầy lang sói bằng những hạt cơm khô như thế.
Có lẽ đó là câu chuyện nằm ngoài trang sách mà thằng con tôi từng đọc. Chợt thấy đôi mắt cận thị của nó đỏ hoe tự bao giờ…
| 
