Kiểu nhà có hàng rào và cổng ngõ cây xanh ở phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn.

Trong bút ký “Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt”, nhà văn Huỳnh Kim Bửu chia sẻ: “Có mấy nhà ngõ xây bằng cây xanh, thường là bằng cây duối, thân cứng dễ trụ, cành mềm dễ uốn. Chủ nhà uốn nắn, cắt tỉa theo ý mình cho thành cái “nhà ngõ” có nóc cao, mái, chái sắc cạnh. Ai cũng khen nhà ngõ ông Năm Thiện là kì công nhất, vì trên nóc có cắt bầu uống rượu, mảnh mây trôi vắt ngang qua cổ bầu rượu. Nhà ngõ xanh của nhà ông Hương Dĩnh không cắt hai mái xiên mà một mái bằng như chiếc lọng che, nhà ngõ xanh của ông Quốc Hùng thì cắt tròn như cái dù cụ Lý đang che đi ngoài đường…”. Ai từng lớn lên ở nơi thôn dã ắt khó có thể quên ngõ quê…

Tạo bản sắc cho kiến trúc làng quê

Đến thăm quê hương danh nhân Đào Tấn ở thôn Vinh Thạnh, xã Phước Lộc, huyện Tuy Phước, vừa bước chân qua cổng làng cổ kính, du khách bắt gặp ngay những hàng rào cây duối được cắt xén thẳng tắp, những cổng ngõ được tạo hình công phu bằng tàn lá của hai cây duối xanh um, trải dài bao quanh ngôi nhà của ông Trần Sáng. Ông Sáng còn bỏ công làm đẹp hàng rào cây duối giúp cho nhà hàng xóm đối diện, để tạo thành hai hàng rào song song chào đón bước chân du khách. Làng Vinh Thạnh còn có một hàng rào duối rất đẹp khác của nhà ông Đào Tụng Phi, cháu danh nhân Đào Tấn - hàng rào dúi cao gần hai mét, dài vài chục mét như hai cánh tay xanh ôm ấp khu đất từ đường dòng họ Đào, nơi có vườn nhà Đào Tấn ngày xưa…

“Nhà ngõ” của gia đình ông Trần Hạnh Phúc, ở thôn Vinh Thạnh, vào hàng “đẹp hiếm”. Ngôi nhà nhỏ của ông Phúc nằm lọt thỏm giữa những ngôi nhà bê tông mới xây, nhưng khách đi qua đều tấm tắc khen chiếc cổng độc đáo do hai cây duối cổ thụ gắn kết, hòa quyện thành “nhà ngõ” có nóc cao, mái, chái sắc cạnh được tạo hình bằng vô vàn chiếc lá xanh.

Cổng và hàng rào cây duối nhà ông Nguyễn Huỳnh.

Đến khu vực 8, phường Nhơn Phú, TP Quy Nhơn, tìm nhà ông Nguyễn Huỳnh rất dễ, bởi cổng ngõ “tán lọng” màu xanh được ghép thành từ cành lá của hai cây duối cổ thụ, tạo cảm giác mát mẻ và thích thú cho khách đến chơi. Ngang qua một ngôi nhà nằm trên con đường đất nhỏ ở vùng ngoại ô phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn, lại ấn tượng trước một cây duối nép mình bên cổng sắt nhỏ bằng lưới B40, được chủ nhân kỳ công cắt tỉa tạo hình cành lá thành một vòng tròn xanh mát…

Thú chơi kỳ công

Phát hiện và khai thác vẻ đẹp của cây duối hoang thành hàng rào, cổng ngõ xanh mát là thú chơi tao nhã, kỳ công, thể hiện sự cần cù, sáng tạo của người dân quê. Năm nay đã ở ngưỡng bát thập, ông Trần Sáng bảo, hàng rào duối đẹp bao quanh nhà hiện nay là thành quả tỉ mẩn chăm sóc của ông trong suốt 50 năm qua. Ông cho biết: “Ban đầu, tôi lập hàng rào thép gai làm khung, rồi cứ cách hai gang tay là trồng một trụ cây dúi con theo hàng rào. Cây dúi mọc lên cành lá phải liên tục cắt tỉa để phía trên ngọn và hai bên bằng đều nhau, lâu dần các cây mọc khít lại với nhau tạo thành hàng rào hoàn chỉnh. Chừng một tháng lại dùng rựa hay kéo để phát, tỉa cho cành lá cao, đều tăm tắp”.

Nhiều gia chủ coi những “tác phẩm” hàng rào, cổng ngõ làm bằng cây xanh như của “gia truyền”, gia chủ phải kỳ công chăm sóc tiếp nối từ đời này sang đời khác. Ông Nguyễn Huỳnh, 83 tuổi, tâm sự: “Cổng ngõ làm từ cây duối của nhà tôi đã có từ thời ông nội, đến ba tôi, rồi đến đời tôi chăm sóc tính ra cũng đã hơn trăm năm. Bây giờ, tôi cũng giao việc trông coi cái cổng nhà ấy cho con trai để làm đẹp cảnh quan và gìn giữ truyền thống gia đình”.

 

Để có hàng rào cây duối đẹp, ông Trần Sáng đã dày công chăm sóc gần 50 năm qua.

Ông Huỳnh bảo cổng kiểu “nhà ngõ” có mái, chái rất kỳ công, phải làm dàn khung bằng tre để uốn tỉa cành lá hai cây mọc theo, liên tục nhiều năm như vậy mới thành được. Còn làm cổng phẳng như tán lọng, hay hình tròn thì không tốn công bằng, nhưng cũng đòi hỏi phải kiên trì uốn tỉa để cành lá hai cây khít với nhau và tạo hình đẹp.

Cổng ngõ cây duối độc đáo với nóc cao, mái, chái của ông Trần Hạnh Phúc cũng đã được các thế hệ con cháu trong gia đình thay nhau chăm sóc, có người đã ngỏ lời mua lại 300 triệu đồng, nhưng ông Phúc từ chối để giữ chút xưa cho làng quê mình…

Hàng rào, cổng ngõ vùng quê sao mà gần cận, thân thuộc, mà yên bình, nhớ mãi!

• HOÀI THU