Vợ chồng nhà thơ Yến Lan thăm lại “Bến Mi Lăng” (bến sông Trường Thi) sau năm 1975. ẢNH DO GIA ĐÌNH NHÀ THƠ CUNG CẤP

Đám cưới của nhà thơ Yến Lan đã diễn ra cách nay ngót bảy mươi năm. Bảy mươi năm, với bao biến động của lịch sử, mối tình của ông bà đã đi dọc những trang thơ. Trước Cách mạng tháng Tám: “Phải là trọn vẹn, là trong sáng/ Là một bài thơ khắc chữ “Nàng””. Thời tập kết ra Bắc: “Ta uống chúc vợ hiền/ Khó khăn còn nặng gánh/ Tắt bếp có lửa đèn/ Tình quê không hở lạnh”. Sau Giải phóng trở về quê cũ: “Nhà không vườn không gác không sân/ Tôi nợ đời rau trái tôi ăn/ Nợ hàng xóm trưa hè bóng mát/ Nợ em cài bên cửa một vầng trăng”. Rồi trong tuổi già: “Quả lê ngày ấy em còn bói/ Nhựa tím khô dần một dấu răng”.

Ông bà sống thật giản dị, khiêm cung trong ngôi nhà bên phố chợ, nhưng lại là địa điểm cuốn hút bước chân của bao nhiêu khách làng văn ở bốn phương trời.

2. Nhà thơ Yến Lan đã vĩnh biệt dương trần cách đây 15 năm. Suốt nhiều năm liền, cụ bà là người đã ghi chép lại những bài thơ trên giường bệnh của ông. Sau khi ông mất, bà tiếp tục sưu tầm di cảo của ông, viết hồi ký và cả làm thơ. Thơ bà luôn đau đáu tình yêu với nhà thơ mà từ đầu xanh đến hoa râm, rồi bạc trắng vẫn chưa thôi những ngôi nhân xưng “chàng” “nàng”, “anh” “em” trẻ trung dào dạt! “Viết cho đỡ nhớ ảnh” là câu bà thường trả lời khi được hỏi về tập hồi ký và những bài thơ bà làm trong tuổi bát tuần, cửu tuần.

Và dù tuổi cao sức yếu, bà cũng đi nơi này nơi nọ, nếu ai hỏi han về Yến Lan, bà sẵn sàng dốc bầu tâm sự với một niềm thương yêu vô bờ bến người chồng thi sĩ quá cố của mình. Bà nhớ lại những năm tháng cuối đời của ông và đã viết: “Khi ốm nặng gần chết, nhờ có Tỉnh ủy bảo bệnh viện làm sao cứu cho qua khỏi ngày lễ, chết đi sống lại 5 lần. Sau, thấy ảnh mệt quá tôi xin đưa về nhà chữa thuốc Bắc có, thuốc Tây có, nhưng bệnh vẫn cứ kéo dài. Người càng ngày càng gầy đi, nhưng đầu óc rất minh mẫn, không lẫn tí nào. Người tuy ốm gầy, tay run, đi ngã luôn, nhưng lúc nào cũng nghĩ ra thơ, thơ tuôn ra như một dòng suối không biết bao giờ ngừng. Hàng ngày bảo tôi lấy giấy ra viết, anh đọc cho tôi viết, viết xong đọc lại cho ảnh nghe, nghe có chỗ nào sai lại sửa, sửa từng câu từng chữ chu đáo quá.

(…) Tôi bảo anh có mệt quá thì nằm nghỉ cho khỏe, nhưng đến sáng ngày rằm tôi cứ thấy la mệt. Lúc 5 giờ, anh còn bảo cháu Đàn cõng đi cùng nhà, đi độ nửa tiếng bảo Đàn đem ba về nằm nghỉ, tôi lo nấu cháo, khi múc lên thấy ảnh nằm khác hơn mọi hôm, tôi liền nhờ những người xung quanh đến giúp”.

3. Tôi còn nhớ, một buổi chiều cuối tháng 8.2005, tôi đến nhà gặp cụ bà và hướng dẫn cụ lập bản đăng ký theo quy chế xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước. Biết cụ tuổi cao sức yếu, tôi dặn đi dặn lại, cần gì cụ cứ điện thoại để tôi lên. Nhưng sáng hôm sau, cụ vẫn đi xe buýt xuống tìm tôi, gửi lại 9 tờ khai chép tay và 9 tấm ảnh chân dung Yến Lan. Tôi thảo một công văn ngắn gọn kèm theo, nêu những nét chính trong cuộc đời và sự nghiệp nhà thơ Yến Lan, xong chuyển qua văn thư đóng dấu và gửi phát chuyển nhanh cho Hội Nhà văn Việt Nam.

Năm ấy, nhà thơ Yến Lan đã được truy tặng Giải thưởng Nhà nước. Phút cụ bà đưa tôi lên thắp nhang trước bàn thờ kính cáo công việc ấy đã hoàn tất, trong linh cảm tôi vẫn thấy nụ cười cụ ông hiền lành trong trẻo như xưa, không một chút đổi khác!

Giờ thì theo quy luật của đời người, cụ bà đã đi gặp cụ ông. Tôi tin rằng, ở cõi xa kia, tình yêu bất diệt của hai người vẫn còn mãi với thời gian. Hai cụ vẫn uống trà, ngắm trăng, nhấm nháp miếng bánh tráng dãi dầu của mưa nắng Bình Định, đọc những câu thơ nghĩa tình và san sẻ niềm rung động cho nhau như hồi còn tại thế. Như hồi nào, cụ ông xuất thần, cụ bà châm trà và giở sổ ghi chép: “Cố gắng vươn lên nống bước lùi/ Ngày thường hữu sự sống càng vui/ Văn chương thường vốn ưa lưu biệt/ Những muốn mang lên góp sổ trời”.

• NGUYỄN THANH MỪNG