Bác Hồ với tinh thần học và tự học
Bác Hồ từng dạy: “Nếu không chịu khó học thì không tiến bộ được. Không tiến bộ là thoái bộ. Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà không chịu khó học thì lạc hậu, mà lạc hậu thì bị đào thải, tự mình đào thải mình”. Với Bác, học tập cần kết hợp học ở trường, ở lớp và tự học. Điều này thể hiện rõ trong hành trình Bác đi tìm đường cứu nước, cũng như thời gian Người dừng chân tại Bình Định.
Thuyết minh viên Bảo tàng tỉnh kể về thời gian Bác Hồ ở Bình Định.
Bác từng nói: “Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân, không học nhân dân là một thiếu sót rất lớn”. Phương châm, phương pháp học tập của Bác là “lý luận liên hệ thực tế”.
Năm 1909, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành đến Bình Định. Bấy giờ cụ Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh Nguyễn Tất Thành đang làm quan tri huyện Bình Khê (nay thuộc huyện Tây Sơn). Thời gian này, chàng thanh niên Nguyễn Tất Thành đã tiếp thu được nền tảng văn hóa, lịch sử ở đất Bình Định. Không chỉ viếng thăm, tìm hiểu các di tích lịch sử, nhóm thêm tinh thần yêu nước, Nguyễn Tất Thành còn có dịp tìm hiểu nhiều hơn, sâu hơn về tuồng. Nhà văn Sơn Tùng từng viết: “Thời trẻ, Bác Hồ xem tuồng nhiều và thích tuồng tới mức sau này, thời ở chiến khu Việt Bắc mỗi lần họp Chính phủ, lúc giải lao, Bác đều bảo ông Lê Văn Hiến - Bộ trưởng Bộ Tài chính, nguyên là kép hát tuồng lên hát tuồng cho mọi người nghe, thậm chí có lúc Bác còn nhắc tuồng khi ông Hiến quên”.
Về việc học, Bác từng nhắc nhở: “Phải nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng. Đọc tài liệu thì phải đào sâu hiểu kỹ, không tin một cách mù quáng từng câu một trong sách, có vấn đề chưa thông suốt thì mạnh dạn đề ra và thảo luận cho vỡ lẽ. Đối với bất kỳ vấn đề gì phải đặt câu hỏi “vì sao”, đều phải suy nghĩ kỹ càng xem nó có hợp với thực tế không, có thật là đúng lý không, tuyệt đối không nên nhắm mắt tuân theo sách vở một cách xuôi chiều”.
Dẫu lấy tự học là chính nhưng không phải Bác không cần thầy. Từ việc Bác am tường tuồng cũng có thể hiểu chính thời gian tiếp xúc với cụ Đào Tấn đã giúp Bác có những hiểu biết nhất định về tuồng. Để sau này, khi đến “đất tuồng” xem tuồng ở làng Vinh Thạnh, Bác trau dồi thêm, học thêm từ nhân dân.
Cũng lúc đó, khi được cha gửi gắm, Nguyễn Tất Thành ở nhà thầy giáo Phạm Ngọc Thọ (cha của bác sĩ Phạm Ngọc Thạch) tại TP Quy Nhơn để học tiếng Pháp và văn hóa. Lúc đó, thầy Phạm Ngọc Thạch đang dạy học tại Trường Pháp - Việt, một trường tương đương cấp THPT bây giờ. Nguyễn Tất Thành cũng theo học tại trường này.
Năm 1911, với cái tên Văn Ba, Nguyễn Tất Thành lên tàu sang Pháp tìm đường cứu nước. Với nền tảng tiếng Pháp học ở Bình Định từ năm 1909 đến giữa năm 1910, có thể xem thời gian ở Bình Định là lúc Bác hình dung được con đường cứu nước rõ ràng hơn. Việc học tiếng Pháp tại Trường Pháp - Việt và nhà thầy giáo Phạm Ngọc Thọ chứng tỏ dù tự học tốt, nhưng Bác vẫn cần có những người thầy nâng đỡ.
Những lời chỉ dẫn quý báu, những bài học kinh nghiệm sâu sắc rút ra từ chính tấm gương tự học bền bỉ của Người đến nay vẫn giữ nguyên giá trị. Không chỉ học tại trường mà ngành giáo dục còn tổ chức các cuộc thi sáng tạo, các hoạt động trải nghiệm để học sinh được học hỏi, tập tư duy độc lập.
Bài, ảnh: THẢO YÊN