 |
|
Nhà viết kịch, nhà thơ Văn Trọng Hùng. |
Khoảng mười năm trở lại đây, trên lĩnh vực sân khấu, người ta thấy xuất hiện một cái tên hơi lạ: Văn Trọng Hùng. Những nhân vật lịch sử ngỡ như đã ngủ yên trong quên lãng đã được tác giả "dựng dậy" bằng cái cách của mình, không "nói thêm" cho nhân vật những gì đã quá quen thuộc, cũng không "dạy dỗ" người khác bằng thiên kiến của mình. Có lẽ vì vậy mà "đọc" kịch của Văn Trọng Hùng thích hơn là "xem" người khác diễn kịch của ông. Nhưng Văn Trọng Hùng không chỉ có kịch mà còn có cả thơ nữa. Có lần ông đã tự "trích ngang" một góc của đời mình qua thơ: "Khi kịch cọt lúc thơ ca".
Bản thân câu thơ trên đã nói lên rằng: Thơ và kịch không phải là "nghề" chính của Văn Trọng Hùng. Thấy thuận cái gì thì thể hiện bằng hình thức đấy. Đó là thuộc tính của những anh chàng có máu lẳng lơ chăng? Nhưng đừng lầm tưởng rằng, làm thơ hoặc viết kịch với Văn Trọng Hùng chỉ là để "chơi chơi" như ông nói đâu! Trên tay tôi bây giờ là cuốn sách Đi tìm chân chúa dày cộp của Văn Trọng Hùng. Tập kịch được Nhà xuất bản Sân khấu ấn hành, gồm 5 vở kịch: Đi tìm chân chúa, Phong thần, Anh hùng với giai nhân, Tiết Giao trả ngọc, Luận anh hùng, ngót 500 trang và 3 tập thơ do NXB Văn học ấn hành. Chỉ riêng mảng kịch và nghe các tựa đề ấy không thôi cũng đủ để … toát mồ hôi rồi. Là bởi, để viết những vở kịch dưới dạng lịch sử như thế, dĩ nhiên là phải đọc nhiều, hiểu biết nhiều. Không thông làu kinh kệ, viết ú ớ, thế nào cũng có người kiện!
Chính những vở kịch này đã đưa tên tuổi của Văn Trọng Hùng vượt ra khỏi địa phận của tỉnh Bình Định quê ông, được đánh dấu bằng các giải thưởng lớn (giải Ba, giải Nhì) của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam và Bộ Văn hóa Thông tin trong các năm từ 1993-2003, hai lần được giải A về "Giải thưởng 5 năm Văn học - Nghệ thuật Xuân Diệu-Đào Tấn tỉnh Bình Định 1990-1995; 1996-2000". Các giải thưởng đã làm công việc "định vị" cho tác giả, song cái đọng lại trong lòng người đọc không phải bằng các giải thưởng. Hơn ai hết, chính Văn Trọng Hùng hiểu rõ điều đó.
Có vẻ như ông không "ăn thua đủ" lắm với văn chương nhưng khi đã lao vào cuộc chơi chữ nghĩa này thì phải hết sức quyết liệt và nghiêm túc, dù trong kịch hoặc trong thơ, Văn Trọng Hùng là người hay bỡn cợt và tự giễu mình: "Dài lưng tốn vải lại ngông/ Áo cơm lớt phớt lông bông cười khà".
Bây giờ, các hình thức giải trí hiện diện ngay bên giường ngủ, chỉ cần cầm chiếc remote để chọn kênh thì trong tích tắc, trước mặt chúng ta sẽ bày ra hàng trăm thứ bà nhằng reo ca nhảy múa, mặc sức chọn lựa. Vì vậy, chuyện đi xem kịch, xem tuồng trong các rạp hát chỉ còn là một khái niệm rất mơ hồ. Nếu người viết chỉ tính đến chuyện "đầu ra" cho vở kịch của mình (xét cả hai nghĩa tiền nhuận bút và chút "danh hờ") thì chắc không mấy ai lao vào sáng tác. Ấy thế mà Văn Trọng Hùng vẫn "cày" được những … 500 trang sách! Một thái độ lao động nghệ thuật nghiêm túc đáng nể. Đó chỉ có thể là kết quả của một niềm đam mê thôi thúc mà thôi.
Một cuộc trò chuyện ngắn với Văn Trọng Hùng:
Anh đến với kịch khi nào vậy? Có người cho rằng làm thơ là để giãi bày, còn viết kịch thì sao?
Kịch hay thơ gì thì cũng là kết quả của những day trở trong mỗi người có chút máu me văn chương nghệ thuật. Mẹ tôi là người thuộc rất nhiều tích tuồng cổ. Tôi lớn lên ở phía đầu nguồn sông Lại Giang trong tiếng rì rào của rừng dừa Bình Định lẫn với những tiết tấu bổng trầm qua từng câu hát của mẹ. Chính mẹ tôi đã gieo vào tôi chút đam mê nghệ thuật. Sau này lại được ở gần nhà hát tuồng Đào Tấn và Đoàn Dân ca bài chòi Bình Định nên tình yêu nghệ thuật được nhân lên. Từ những câu hát, tôi cứ ám ảnh về những thân phận của nhân vật trong các tích tuồng cổ và các nhân vật lịch sử. Các nhân vật lịch sử đã đóng vào vận mệnh dân tộc bằng con dấu của những kỳ tích. Vì vậy, kịch đã đến với tôi như là sự tiếp biến của tình yêu thương và kính trọng những gì mà mẹ tôi và những đoàn "văn công " từng gieo trong tôi.
Viết kịch, với tôi như là sự giữ lửa. Vì vậy, nói viết kịch là để giãi bày thì cũng không sai mà nói để thử sức thì cũng không quá.
Những nhân vật trong kịch của anh, hầu như ai cũng đã từng nghe, từng đọc đâu đó. Vậy cái khó nhất với anh khi khắc họa các nhân vật ấy là gì?
Đề cập đến những nhân vật mà ít nhiều ai cũng biết, nếu không khéo, dễ trở thành minh họa lịch sử. Tôi không quan tâm lắm đến chuyện "đồ đậm" những gì mà nhân vật ấy đã làm mà cái chính là, thông qua những việc làm cụ thể ấy, tôi muốn gửi đến người đọc, người xem một chân dung khác về nhân vật của mình, vừa cụ thể như lịch sử đã đề cập nhưng cũng rất huyền hồ theo cách nghĩ, cách cảm của người viết. Vì vậy, cái mà người viết luôn phải đối mặt trên từng trang giấy của mình không chỉ là viết làm sao đó để người đọc, người xem thêm một lần tiếp cận với nhân vật mà họ từng biết đến mà còn phải mang lại cho họ một sự vỡ lẽ nữa. Ví như Ngọc Hân lấy Nguyễn Huệ là kết quả của những toan tính bên trong hậu trường thời ấy. Thế nhưng, xuất phát ban đầu từ một "âm mưu", mối tình ấy đã thực sự đơm hoa. Tình yêu có thể vượt lên trên mọi toan tính đen tối. Đó là những gì tôi muốn nhắn gửi qua vở "Anh hùng với giai nhân".
Mới đây, độc giả lại thấy anh xuất hiện trên Báo Văn Nghệ- một tờ báo khá kén bài, nhất là với thơ. Cả hai bài thơ ấy đều nói đến các nhân vật lịch sử là Nguyễn Trãi và Hồ Quý Ly. Có vẻ như anh chưa xả hết những điều mình muốn nói trong kịch nên "sang số" qua thơ?
Có khi cả một vở kịch, dù anh vòng vo Tam Quốc đến đâu thì cuối cùng anh cũng chỉ muốn gửi gắm một điều gì đó. Trong khi thơ chỉ cần nói dăm bảy câu, thậm chí một câu, là đủ. Tôi thấy thuận hình thức nào thì viết theo cái mình "thuận" ấy thôi.
Chẳng hạn như trong bài thơ "Đêm ấy ở Côn Sơn", chỉ có mấy câu thôi mà ông đã gửi gắm nhiều điều?: "Ở Côn Sơn đêm ấy vẫn lặng yên/ Nguyễn Trãi chong đèn đọc sách/ Về khuya mưa như trút nước/ Lê Lợi đến thăm/ Nguyễn Trãi đã đi nằm". Khi Nguyễn Trãi đã được minh oan rồi, Lê Lợi mới ghé thăm. Ức Trai không tiếp con người đã từng nằm gai nếm mật suốt 10 năm với mình! Chuyện Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc dưới lưỡi gươm của nhà Lê, mãi về sau mới được minh oan thì ai cũng biết nhưng Nguyễn Trãi tỏ thái độ "khi quân" trong cái đêm mưa gió ấy thì chỉ có... Văn Trọng Hùng mới biết?
Ấy chết, anh đừng nói vậy, tôi "rớt đầu" như chơi! Hiểu thơ theo lối quy chụp như thế sẽ rất nguy hiểm. Câu thơ ở đây là "Lê Lợi đến thăm Nguyễn Trãi đã đi nằm (vì muộn!); chứ không phải là bỏ đi nằm. Vậy mà tôi lại nghĩ, Nguyễn Trãi là một chiến lược gia quân sự nhưng ông cũng là nhà thơ thiên tài. Cơn mưa ở Côn Sơn đêm ấy là mưa tẩy oan. Nhà quân sự nghe mưa thì toan tính đến quân lương..., còn nhà thơ nghe mưa thì chỉ muốn tĩnh tâm để gặm nhấm những vui buồn trần thế. Lúc ấy thì vua đến hay lính đến gì thì cũng thế. Chỉ có nhà thơ đến, Nguyễn Trãi mới vùng dậy hầu rượu mà thôi!
Cuộc trò chuyện đến đó thì tạm dừng. Ông Hùng chỉ "bốc" lên có chừng đó. Dẫu sao thì ông vẫn là một quan chức, đứng đầu ngành văn hóa của một tỉnh, đôi khi cũng phải giật mình cho "phương diện quốc gia" nữa. Tôi không dám suy diễn về ông nên xin được mượn câu thơ của chính tác giả để khẳng định thêm cái điều mình nói: "Nửa muốn làm quan, nửa muốn làm thi sĩ…/ Quan như lính, thơ chừng lạc điệu". Cũng là một cách "tự diễu" thế thôi, quan vẫn là quan mà thơ vẫn cứ nao nao đấy ạ: "Thương cho sông chẳng lặng yên/ Kéo nhau ra biển để quên mất mình". (Gửi người đàn bà đếm cát). Đau đáu như thế, hèn chi "Lao đao lận đận một đời" là phải!
| 
