Hai tượng cổ Chăm pa ở chùa Thiên Trúc

Chùa Thiên Trúc được xây dựng cách đây hơn trăm năm, nằm cạnh di tích quốc gia tháp Bình Lâm (xã Phước Hòa, huyện Tuy Phước). Trong khuôn viên chùa hiện còn lưu giữ hai tác phẩm điêu khắc đá Chăm pa, theo các nhà nghiên cứu được sử dụng để thờ và trang trí kiến trúc tháp Bình Lâm, có niên đại khoảng thế kỷ XI.

Tượng Jata Linga.

Đầu thế kỷ XX, trong ghi chép của nhà khảo cổ học người Pháp Parmentier có nhắc đến hai tác phẩm điêu khắc đá này ở khu vực tháp Bình Lâm, ông cho rằng đó là tượng Linga và tượng sư tử đứng. Tuy nhiên, các nhà khảo cổ học Việt Nam sau này đã xác định rõ hai tượng đá này chính là Jata Linga và chim thần Garuda (đã bị gãy phần mỏ). Hai tác phẩm còn mang nhiều yếu tố kế thừa của phong cách nghệ thuật Trà Kiệu và Chánh Lộ, với những đặc điểm như: Hoa văn hình cánh hoa nhọn trang trí quanh trán Garuda, tà Sampot với mũi nhọn hình tam giác uốn cong sang một bên; còn Linga với trang trí hoa văn xoắn trên đầu dạng búi tóc đặc trưng của thần Siva, là những nét rất đặc trưng của phong cách nghệ thuật giai đoạn này. 

Tượng Garuda.

Tượng Garuda cao 132 cm, chất liệu đá sa thạch, thể hiện trong tư thế đứng, chính diện, đầu đội mũ miện hình chóp, gồm hai tầng... Tượng Jata Linga, cao 48 cm, cũng chất liệu đá sa thạch, có dáng hình trụ tròn, trên phần đỉnh hơi lõm; phần lớn bề mặt để trơn; một góc trên thân có chạm khắc hoa văn hình búi tóc 3 tầng...

Linga trong tín ngưỡng của người Chăm chính là bộ sinh thực khí nam, tượng trưng cho thần Siva, một trong ba vị thần tối cao của Ấn Độ giáo, biểu tượng cho dương tính và năng lực sáng tạo.

Bài, ảnh: NGUYỄN VIẾT TUẤN