Vở tuồng “Góc khuất vương triều Trần”: Bài học về chọn người kế vị

Cuối năm 2024, Đoàn tuồng Đào Tấn (thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh) đã dàn dựng và tổng duyệt vở tuồng mới Góc khuất vương triều Trần kể câu chuyện về những bi kịch của vương triều Trần trong thời gian trị vì của vua Trần Nhật Lễ (Dương Nhật Lễ).

Vở tuồng Góc khuất vương triều Trần (tác giả: Đoàn Thanh Tâm; đạo diễn: NSND Giang Mạnh Hà) thuộc đề tài lịch sử được dàn dựng mới, đề cập đến giai đoạn biến cố vương triều Trần trong lịch sử dân tộc ta. Năm 1369, vua Trần Dụ Tông băng hà, Hiến Từ Hoàng thái hậu bất chấp sự can gián của triều thần đã đưa Trần Nhật Lễ (Dương Nhật Lễ - con riêng của vợ kép hát Dương Khương. Vua Dụ Tông vì say mê nhan sắc Dương thị đã lấy làm vợ khi bà đang mang thai, sau đẻ ra Nhật Lễ). Trần Nhật Lễ khi lên ngôi đã trở thành ông vua hoang dâm vô đạo, lại mưu đổi vương triều về họ Dương khiến triều đình rối loạn, lòng dân oán hận. Sau quần thần họ Trần hợp sức phế ngôi giết Trần Nhật Lễ, ngôi báu nhà Trần được tôn thất Trần Phủ khôi phục và lên ngôi vua lấy tôn hiệu Trần Nghệ Tông, gầy dựng lại cơ đồ của nước Đại Việt.

Tác giả Đoàn Thanh Tâm cho biết: Vở tuồng Góc khuất vương triều Trần được tôi khai thác trong giai đoạn cuối triều Trần đã dần rối ren, suy tàn xoay quanh câu chuyện dưới thời Trần Nhật Lễ, dù không phải tôn thất nhà Trần lại được Hiến Từ Hoàng thái hậu đưa lên ngôi vua vì nghĩ là cháu nội đích tôn để rồi gây ra bao thảm cảnh. Vở diễn chuyển tải thông điệp về việc chọn người kế nghiệp phải thật sáng suốt và cẩn trọng, đừng vì tình riêng mà chọn sai người để rồi ảnh hưởng đến vận mệnh quốc gia, dân tộc.

Một cảnh trong vở tuồng Góc khuất vương triều Trần. Ảnh: NGỌC NHUẬN

Vở diễn chủ yếu xoay quanh những phân cảnh trong cung đình, nhưng được dàn dựng, xử lý qua những màn chuyển cảnh, kết hợp sự diễn xuất của các diễn viên trong tuyến nhân vật phản diện - chính diện đã tạo sự lôi cuốn khán giả.

Lần đầu tiên vào vai Trần Nhật Lễ - tuyến nhân vật phản diện, dù không phải thế mạnh của mình, nhưng nghệ sĩ Thái Phiên đã làm tròn vai. Nghệ sĩ Thái Phiên chia sẻ: “Tôi từng vào vai những vị vua yêu nước, thương dân trong nhiều vở tuồng, nhưng đây là lần đầu tiên tôi đóng vai phản diện - một ông vua bạo tàn, hoang dâm vô độ cũng có nhiều áp lực. Tuy nhiên, tôi đã cố gắng tập luyện để lột tả hết tính cách nhân vật qua từng ngón diễn, từ ánh mắt, cử chỉ đến nội tâm nhân vật…”.

Trong phân cảnh sau khi Trần Nhật Lễ lên nắm ngôi vua và quyết định “lật bài ngửa” đổi sang họ Dương nhằm gầy dựng vương triều họ Dương của riêng mình và ban lệnh “Tam ban triều điển” (ba ân huệ của triều đình) xử chết Hiến Từ Hoàng thái hậu (NSƯT Thu Thẳm thủ vai) với cách chọn rượu độc, dùng kiếm và dải lụa để chết. Ở phân cảnh này, NSƯT Thu Thẳm diễn xuất thành công lột tả nội tâm nhân vật Hiến Từ Hoàng thái hậu, khi chọn cách dùng dải lụa thắt cổ tự tử và gửi những lời trăng trối cuối cùng khi đã chọn nhầm người truyền ngôi báu triều Trần để dẫn đến nhiều bi kịch.

Xuyên suốt vở diễn còn sử dụng những bài nhạc mới để đệm làm cho vở diễn hấp dẫn hơn. NSƯT Đào Trung Nghĩa - Trưởng Đoàn tuồng Đào Tấn, chỉ huy dàn nhạc của đoàn, cho biết: “Nhạc nền mới sáng tác phục vụ trong vở diễn để xử lý những màn chuyển cảnh, lột tả tâm trạng nhân vật qua từng lớp diễn, góp phần dẫn dắt khán giả trong quá trình theo dõi vở diễn. Trong vở diễn này, còn có ca khúc hát vọng được đưa vào lớp diễn Hiến Từ Hoàng thái hậu chết và đoạn kết làm cho vở diễn để lại nhiều ấn tượng hơn”.

Câu chuyện lịch sử vương triều Trần xảy ra cách nay hơn 650 năm, nhưng vở diễn Góc khuất vương triều Trần được dàn dựng vẫn còn nguyên giá trị thông điệp gửi gắm đến ngày nay, đó là bài học giá trị sâu sắc về đạo đức, con người, cuộc sống xã hội.

Đạo diễn NSND Giang Mạnh Hà chia sẻ: Để tác phẩm sân khấu chạm đến trái tim khán giả, gửi gắm được thông điệp vở diễn đến công chúng thì đạo diễn và ê kíp khi dàn dựng với thủ pháp xử lý không gian, làm sao kể được câu chuyện về “góc khuất” bật ra qua những hành động, sự kiện, diễn biến trên sân khấu. Gửi gắm được chủ đề tư tưởng là chọn người tài đặt vào đúng vị trí lãnh đạo để cống hiến cho đất nước, bài học này vẫn mang tính thời sự đến ngày nay. Đây cũng là chủ đề được sân khấu nghệ thuật truyền thống khai thác, chuyển tải qua nhiều vở diễn.

ĐOÀN NGỌC NHUẬN