Chương trình hỗ trợ cồng chiêng cho đồng bào dân tộc thiểu số: Cho tiếng cồng chiêng ngân xa
Năm 2017, Ban Dân tộc tỉnh bắt đầu triển khai chương trình hỗ trợ cồng chiêng cho đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh. Với chương trình này, tỉnh ta hy vọng sẽ động viên tốt để trong tương lai, những tiếng cồng, tiếng chiêng không còn lắng lại ở những buổi sinh hoạt văn hóa, hội hè ở làng mà sẽ vang xa hơn.
Biểu diễn cồng chiêng là nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên, ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số tại Bình Định, hoạt động văn hóa này ngày càng thưa dần. Dù một số địa phương như Vĩnh Thạnh, Tây Sơn... cố gắng đưa sinh hoạt cồng chiêng vào trường học nhưng có vẻ cồng chiêng chưa thể thật sự bắt nhịp với cuộc sống lớp trẻ.
Giao lưu cồng chiêng tại làng Kon Trú, xã Vĩnh Kim (Vĩnh Thạnh).
Thiếu cồng chiêng
Tại Vĩnh Thạnh, địa phương được xem là nơi gìn giữ văn hóa cồng chiêng khá tốt, số lượng bộ cồng chiêng cũng còn rất ít. “Giờ đây Vĩnh Thạnh thiếu nhiều cồng chiêng lắm, phần vì hư hỏng mà không có nghệ nhân biết chỉnh sửa, phần vì trộm cắp, sang nhượng... cho nên cũng khó để vận động bà con giữ gìn bản sắc văn hóa” - ông Yang Danh, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian cho biết.
Chia sẻ về điều này, nghệ nhân Đinh Kim (Vĩnh Thịnh, Vĩnh Thạnh), một người tâm huyết với văn hóa cồng chiêng, bộc bạch: “Đa số bọn con trai, con gái của làng tôi đã thích đánh cồng chiêng và múa xoang. Chúng nó ham lắm, nhất là những buổi biểu diễn cho mọi người xem. Nhưng mà muốn duy trì thì phải có cồng chiêng mới luyện tập thường xuyên được”.
Thực hiện công tác bảo tồn bản sắc văn hóa cồng chiêng, Ban Dân tộc tỉnh đã khảo sát thực tế từng địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số nhằm nắm tình hình cụ thể về số lượng cồng chiêng. “Bana, H’re, Chăm H’roi là 3 dân tộc thiểu số chính của Bình Định, họ sống ở các huyện: Vĩnh Thạnh, Vân Canh, An Lão, Tây Sơn, Phù Cát, Hoài Ân. Chúng tôi khảo sát thực tế tại địa phương để nắm được số lượng bộ cồng chiêng cần hỗ trợ, sau đó tìm người sản xuất và thực hiện nghiệm thu bộ mẫu tại địa phương để người dân, đặc biệt là các già làng, người có uy tín góp ý trực tiếp vào sản phẩm văn hóa mà đồng bào họ sẽ sử dụng...”, bà Hồ Thị Hòa, Phó Trưởng phòng Tổng hợp - Tuyên truyền Ban Dân tộc tỉnh, chia sẻ.
Cho niềm vui vươn xa hơn
Để có những bộ cồng chiêng chuẩn, phù hợp với sinh hoạt văn hóa của đồng bào, Ban Dân tộc tỉnh phối hợp với các đơn vị có liên quan khảo sát nhiều cơ sở sản xuất cồng chiêng ở một số tỉnh còn giữ được nghề sản xuất cồng chiêng như Gia Lai, Quảng Nam để tìm nhà sản xuất tốt nhất. Theo đó, 119 bộ cồng chiêng sẽ được trao cho 119 làng, thôn của vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh với tổng kinh phí đầu tư gần 4,5 tỉ đồng, chia ra 2 giai đoạn. Cuối năm 2018, Ban Dân tộc tỉnh sẽ trao trước số bộ cồng chiêng với nguồn kinh phí 2,7 tỉ đồng do UBND tỉnh đã cấp, số cồng chiêng còn lại sẽ được cấp trong năm 2019.
“Ở đợt 1, chúng tôi cấp đều cho các địa phương của 6 huyện, đồng thời Ban Dân tộc cũng sẽ linh hoạt cấp trước cho những địa phương thiếu và có bộ cồng chiêng cũ, hư hỏng quá nặng. Tiếp theo, năm 2019, chúng tôi sẽ tiếp tục trao cồng chiêng cho những làng, thôn còn lại”, Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Đinh Văn Lung cho biết.
Tuy nhiên, để số cồng chiêng trao tặng được sử dụng có hiệu quả, hoạt động văn hóa, văn nghệ hay mở các lớp tập huấn về cồng chiêng, sửa chữa cồng chiêng cũng cần được quan tâm. Ông Đinh Văn Lung cho biết thêm: “Chúng tôi dự kiến, sau khi hoàn thành việc trao tặng cồng chiêng, sẽ tổ chức Lễ hội mừng cồng chiêng mới. Điều này nhằm tạo động lực sử dụng, bảo tồn cồng chiêng cho bà con, chứ có cồng chiêng rồi cất trong kho cũng không phát huy được bản sắc văn hóa”.
Về điều này, ông Lê Văn Thanh, Phó Chủ tịch UBND huyện An Lão bày tỏ: “Ngoài việc các CLB dân ca và nhạc cụ dân tộc thường xuyên luyện tập, để thế hệ trẻ có động lực chung tay giữ gìn bản sắc văn hóa, đặc biệt là cồng chiêng, tôi nghĩ tỉnh cần tổ chức thêm nhiều cuộc thi, hội thi hơn nữa vì thực tế cho thấy, chỉ khi có hội thi, liên hoan, mọi người mới năng nổ luyện tập”.
THẢO KHUY