Cuộc hội ngộ trên “đất tuồng” Bình Ðịnh
Từ ngày 6 - 10.7, Hội diễn sân khấu tuồng không chuyên toàn quốc (gọi tắt là Hội diễn) tưng bừng diễn ra tại Bình Ðịnh - nơi được xem là “chiếc nôi” của nghệ thuật tuồng. Sự hội tụ đông đảo của nhiều đoàn, CLB nghệ thuật tuồng không chuyên cả nước, cùng chất lượng nghệ thuật mỗi tiết mục biểu diễn đã phần nào cho thấy sức sống mạnh mẽ, đóng góp lớn lao của dòng tuồng dân lập.
Trích đoạn Phàn Lê Huê thu nhận Ứng Long do Đoàn TKC An Nhơn 1 - Bình Định biểu diễn.
Diễn ra giữa lòng trung tâm TP Quy Nhơn, Hội diễn thật sự là ngày hội, là những cuộc chung vui nghề nghiệp phạm vi rộng nhất, dịp thưởng thức tuồng dân lập đa dạng nhất. Bởi, không may mắn có được tính ổn định như các kỳ liên hoan, hội diễn dành cho tuồng chuyên nghiệp (định kỳ 3 năm/lần), Hội diễn này cách hội diễn gần nhất trước đó cũng tới 12 năm.
Ông Đàm Đức Thơ, diễn viên đồng thời là Phó đoàn Đoàn nghệ thuật tuồng Tiến Bào (Bắc Ninh) tâm sự: “12 năm trước, Hội diễn lần thứ 1 cũng diễn ra tại Bình Định, đoàn chúng tôi rất muốn tham gia nhưng vì eo hẹp tài chính, đành lỡ hẹn. Lần này, ngoài nỗ lực tự túc, còn có thêm phần hỗ trợ của chính quyền địa phương, nên chúng tôi mới có thể góp mặt, mang đi biểu diễn một vở tuồng lịch sử có ý nghĩa, chúng tôi phấn khởi lắm!”.
Là sân chơi của mảng tuồng không chuyên (TKC), song những ngày đầu Hội diễn luôn có khá đông khán giả là những nghệ sĩ tuồng chuyên nghiệp đến từ Nhà hát tuồng Đào Tấn. Có cả những NSND, NSƯT và nhiều nghệ sĩ trẻ. Chung đam mê và với lòng mến yêu, thấu hiểu những thiệt thòi, vất vả đặc trưng của nghệ sĩ tuồng chân đất, hơn thế, xem đó cũng là một dịp để học nghề, họ lặng lẽ đồng hành cùng những đồng nghiệp của mình đang cháy hết mình trên sân khấu.
Còn với khán giả mê tuồng, nhất là cái bình dân, linh hoạt của tuồng dân lập và nét tài hoa tự nhiên không từ trường lớp của những đào, kép nông dân, Hội diễn chính là dịp tốt để thỏa cái thú xem dòng tuồng này. Ngồi gần một vị khán giả, tôi thầm ngạc nhiên vì đoàn TKC nào của Bình Định ra diễn ông cũng thuộc tên diễn viên, rành mạch diễn biến, chi tiết của trích đoạn tuồng đang diễn. Ngoài ra, suất diễn nào ông cũng có mặt, đến sớm và xem đến hết. Vị khán giả đó, ông Nguyễn Hoàng Công, 64 tuổi, ở TP Quy Nhơn, cho hay, khi biết ở Quy Nhơn hay gần gần như Tuy Phước, An Nhơn có diễn tuồng, trừ việc khẩn, còn lại ông đều gác lại để ưu tiên xem tuồng.
“Huống chi hội diễn TKC cả nước hơn 10 năm mới được tổ chức ngay ở địa phương, tôi đặt mục tiêu phải xem hết 15 đoàn, 27 trích đoạn, để biết cái hay, cái mạnh mỗi đoàn và nói lại cho 9 đoàn trong tỉnh để các em, các cháu cần thì tham khảo. Càng xem càng thấy cái riêng, cái mạnh của TKC Bình Định ta, đó là sự mực thước, bài bản, sắc sảo, nhưng cũng thừa nhận là các đoàn bạn hơn ta ở chỗ hát nhiều, sử dụng đa dạng làn điệu, làm cho tuồng trữ tình, dễ cảm hơn”, ông Nguyễn Hoàng Công chia sẻ.
Phát huy thế mạnh của mình, hầu hết các đoàn trong tỉnh đều chọn tuồng truyền thống để diễn. Tại Hội diễn, khán giả được thưởng thức các trích đoạn hay trong những vở tuồng kinh điển như: Đào Tam Xuân loạn trào, Kim Lân thượng thành, Tiêu Anh Phụng loạn trào, Tế sống Tạ Ngọc Lân, Tam Anh chiến lữ bố, Phàn Lê Huê thu nhận Ứng Long… Trong khi đó, các CLB, đoàn tuồng tỉnh bạn đa số chọn thể loại tuồng lịch sử, tuồng cách mạng, tuồng tiểu thuyết khiến cho “thực đơn” Hội diễn phong phú, tươi mới…
Nhận xét sơ bộ bước đầu về chất lượng chuyên môn qua 2 ngày Hội diễn, NSND Nguyễn Thị Hòa Bình, Chi hội trưởng Chi hội Nghệ sĩ Sân khấu tại Bình Định, thành viên Ban giám khảo cho biết: So với lần hội diễn thứ 1 - năm 2006, chất lượng TKC trên cả nước có sự tiến bộ vượt bậc về mọi mặt. Các đoàn rất có ý thức trong việc chọn tiết mục cũng như chịu khó chắt lọc, cô đọng khiến cho trích đoạn đáp ứng yêu cầu về thời gian mà nội dung tư tưởng vẫn đảm bảo. Bên cạnh trình thức, diễn xuất đa phần diễn viên đều chắc tay, thì nay các yếu tố hình thức như phục trang, cảnh trí, âm nhạc… đều được đầu tư công phu.
Hội diễn sân khấu TKC toàn quốc năm 2018 tại Bình Ðịnh do 3 đơn vị phối hợp tổ chức, gồm: Cục Văn hóa cơ sở, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam và Sở VH&TT tỉnh Bình Ðịnh; quy tụ 15 đoàn, CLB TKC ở 7 tỉnh, thành với trên 200 diễn viên, nhạc công; trong đó “đất tuồng” Bình Ðịnh tham gia nhiều nhất - 8 đoàn, Bắc Ninh 2 đoàn, các địa phương còn lại: Ðà Nẵng, Ðắk Lắk, Thanh Hóa, Phú Yên, Vĩnh Phúc mỗi tỉnh 1 đoàn.
Mục đích là tạo dịp gặp gỡ, giao lưu chuyên môn cho đội ngũ nghệ sĩ TKC cả nước, giới thiệu nét đặc trưng trong nghệ thuật tuồng của mỗi đơn vị, tỉnh, thành, vùng miền. Ðồng thời, nắm bắt, đánh giá về tình hình hoạt động ở mảng TKC để có định hướng, hỗ trợ phát triển đúng đắn, kịp thời.
SAO LY