Người vẽ tranh truyền thần cuối cùng ở Quy Nhơn
Trong căn nhà nhỏ trên đường Tăng Bạt Hổ ở TP Quy Nhơn (tỉnh Bình Định), giữa dòng xe ồn ã, ông Trần Minh Đức (62 tuổi) cặm cụi vẽ truyền thần từ những bức ảnh cũ nát. Gần 40 năm nay, ông gắn bó với nghề truyền thống, bất chấp sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số. Bây giờ, ông là người duy nhất, cũng là người cuối cùng ở Quy Nhơn làm nghề vẽ truyền thần.
Bức vẽ phải “giống và tới”
Bị liệt sau một cơn sốt khi mới 2 tuổi, nhưng niềm đam mê vẽ từ nhỏ đã thôi thúc ông Đức cố gắng học để theo đuổi ước mơ. Nghị lực ấy cũng giúp ông vào được đại học sau khi hoàn thành chương trình học phổ thông. Năm 1982, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Mỹ thuật TPHCM (khóa 1976-1980), ông đầu tư thêm 2 năm vừa học vẽ truyền thần, vừa vẽ rong ở TPHCM.
Ông Đức là người duy nhất, cũng là người cuối cùng ở Quy Nhơn vẽ truyền thần
Năm 1982, ông Đức về Quy Nhơn mở tiệm vẽ Minh Đức khi nghề vẽ truyền thần còn đang thịnh. Nay nghề này không còn sôi động như trước, những thợ vẽ cùng thế hệ với ông đều đã chuyển nghề, nhưng tiệm vẽ Minh Đức vẫn rỉ rả có hàng. Đồ nghề để vẽ của ông Đức khá đơn giản, gồm: giấy, bút chì, cọ vẽ… đều là những vật liệu dễ tìm, chỉ có bột vẽ là “đứt hàng” hẳn từ những năm 90 của thế kỷ trước.
Để bù vào thiếu hụt ấy, ông Đức mày mò tự chế tạo bột vẽ từ lọ nồi, có hỗn hợp dầu hỏa, dầu phộng. Thứ bột đen này có độ bám rất tốt, lại không phai nhạt qua thời gian. Để minh chứng cho điều ấy, ông Đức lấy cho chúng tôi xem những tấm chân dung cũ mà ông đã vẽ. Có những bức vẽ cách đây 20 năm, giấy đã ố vàng nhưng bột vẽ thì vẫn còn tươi sắc.
Theo ông Đức, trước khi vẽ, ông Đức ngắm thật kỹ, lọc cho được cái thần của đối tượng, rồi chốt lại. Thứ đến là việc “truyền” sao cho trung thực về dung mạo, chi tiết trên khuôn mặt… ; đồng thời nâng lên những chi tiết đắt như một ánh mắt, một khóe môi, một nụ cười hay một nếp nhăn… đủ để làm toát lên cái hồn của bức chân dung. “Một bức vẽ truyền thần đẹp phải đạt 2 yếu tố: giống và tới. Giống là nét nào phải ra nét ấy, nhưng không phải là chép lại hình ảnh một cách cứng nhắc. Còn tới là phải đạt đến cái thần của bức chân dung. Đặt biệt, con mắt có sống bức chân dung mới đẹp”, ông Đức cho biết.
Ông Đức hướng dẫn học trò tập vẽ
Vẽ bằng cả trái tim
Từ khi theo nghề vẽ truyền thần, ngọn lửa đam mê của ông Đức không bao giờ tắt, bởi đối với ông chỉ cần được vẽ tranh thôi là ông đã cảm thấy hạnh phúc rồi, dù cho bữa đói bữa no. Có tận mắt nhìn thấy đôi bàn tay nhanh nhẹn, khéo léo của ông khi vẽ tranh mới cảm nhận được lòng yêu nghề, đam mê cháy bỏng.
Ông bảo, cuộc sống của mình có hai màu đen - trắng như những bức truyền thần mình vẽ, giản dị, mộc mạc đến hoài cổ. Giữa phố thị nhộn nhịp, vẫn còn nhiều người tìm đến ông như để khỏa lấp những nỗi buồn rất xưa cũ, tìm lại những đường nét, con người, kỷ niệm xa xăm. Bản thân ông cũng nặng lòng với những cảnh, những tình trong tranh.
Không nặng lòng sao được khi mà gần 40 năm qua, ông vẽ hàng nghìn bức tranh và mỗi bức tranh ông lại được lắng nghe một câu chuyện về họ. Ông bảo tâm hồn mình nhạy cảm như những sợi dây đàn. Mỗi câu chuyện lại chạm vào tâm hồn ông dễ dàng như người ta gảy vào sợi dây đàn, bật ra âm sắc. Bởi vậy, ông vui buồn cùng bao nhiêu con người… trong tranh.
Căn nhà nhỏ, đồng thời là hiệu vẽ Minh Đức với những bức ảnh chân dung đã hoàn thành hoặc còn dang dở cũng là nơi nhộn nhịp học trò đến học vẽ. Xuất phát từ việc mở rộng nghề nghiệp để rộng lối mưu sinh, hơn 10 năm qua, ông Đức thu nhận học trò, công việc mới này mang lại thu nhập, giúp ông nỗ lực hơn trong nghề. Chỉ tiếc rằng khi vốn sống dày thêm mỗi ngày là đường đời lại mỏng đi một chút, nhưng đến giờ ông vẫn chưa tìm được học trò đam mê nghề để nối nghiệp.
Dù chưa tìm được “truyền nhân” cho nghề, nhưng người vẽ truyền thần cuối cùng ở Quy Nhơn vẫn có được niềm vui tinh thần hằng ngày, bởi đơn giản là ông chia sẻ được tâm tình với biết bao con người. Và ông tin rằng tranh truyền thần sẽ còn chinh phục một bộ phận khách hàng. Bởi với ông, tranh truyền thần không chỉ ở vẻ đẹp hoài cổ mà còn ở sức hấp dẫn từ cái đẹp vừa tĩnh vừa động vừa đơn giản dễ xem, dễ cảm vừa sâu sắc, bí ẩn hiện diện trong mỗi một bức chân dung truyền thần.
Theo Đình Phùng (GD&TĐ)