Patrick Modiano & ký ức con người

Mấy năm gần đây, trong số những tác giả được trao giải Nobel văn chương, Patrick Modiano là tác giả có nhiều đầu sách được dịch sang tiếng Việt nhất. Các tác phẩm của Patrick Modiano được dịch, xuất bản một cách hệ thống, bài bản. Văn chương của Patrick Modiano tìm thấy nhiều độc giả ở Việt Nam có lẽ vì nó rất nhân bản, rất con người.

Một số tác phẩm của Patrick Modiano đã được dịch sang tiếng Việt.

Gần như toàn bộ các tác phẩm quan trọng của Patrick Modiano đều đã có bản tiếng Việt, từ Phố của những cửa hiệu u tối, Quảng trường ngôi sao, Những đại lộ ngoại vi, Một gánh xiếc qua cho đến Ở quán cà phê của tuổi trẻ lạc lối, Để em khỏi lạc trong khu phố, Catherine cô bé đeo mắt kýnh và Từ thăm thẳm lãng quên.

Ấn tượng đầu tiên và lớn nhất mà Patrick Modiano gợi lên cho ta là ký ức. Ký ức ấm áp là ký ức đẹp, những ký ức neo giữ những năm tháng thường rực lên, đẹp đẽ một cách lạ thường. Để em khỏi lạc trong khu phố là một cuốn tiểu thuyết đẹp. Nhưng chỉ đến khi đi đến tận cùng, những trang viết cuối, ký ức ấm áp ấy mới rực lên và sưởi ấm lòng người đọc cũng như nhân vật chính, như để minh chứng “Tại sao những người mà ta không ngờ có tồn tại, những người ta chỉ gặp một lần rồi thôi, lại âm thầm đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc đời ta?”.

Cũng như một vài tác phẩm khác, Để em khỏi lạc trong khu phố gợi ra nhiều vấn đề hơn là hành trình tìm kiếm lại con người, tìm kiếm những ký ức đã rơi vãi. Chúng ta không phải tìm kiếm cái đích, cái kết quả mà là dõi theo quá trình của chính sự tìm kiếm. Tác phẩm không đi vào cao trào mà lách vào từng chi tiết. Đó là một địa chỉ cụ thể, thời gian cụ thể; gắn với một người - họ; những người nói về họ, những người liên quan đến họ; hình bóng của họ - đại diện của họ, có thể là một thói quen, một chiếc áo, một tiếng động mà họ thường xuyên gây ra; hoặc hình dáng của họ vĩnh cửu trong một giây phút bất chợt… Đó là những tiểu tiết. Nhưng những tiểu tiết rất con người đó lại làm nên nhân vật. Và ở văn chương của Patrick Modiano có rất nhiều nhân vật được dựng lên như vậy.

Tên tác phẩm - Để em khỏi lạc trong khu phố - thực ra bắt nguồn từ nhân vật Annie Astrand thường viết vào tờ giấy bỏ trong túi áo địa chỉ nhà và mẩu câu “để em khỏi lạc trong khu phố”, nếu một lần cô lỡ lãng quên. Một nỗi nhớ rất yêu thương. Một ký ức rất đằm thắm. Sự ấm áp dâng lên từ ký ức quả thực có thể nuôi sống con người.

Câu chuyện trong Một gánh xiếc qua là một dạng thức ký ức khác, những nét khác làm nên con người, câu chuyện có thể tóm tắt thế này: Obligado và Gisèle gặp nhau tại một cuộc thẩm vấn, sau đó hai người chưa từng quen nhau đã gắn bó với nhau một thời gian. Obligado yêu cô gái kia và muốn đi Rome cùng với cô, dù không biết rõ danh tính và quá khứ. Trong suốt tác phẩm, họ được xem như sống và chuẩn bị cho quá trình đi Rome. Rome là đích đến cuối cùng trong tư tưởng của họ. Họ đã sống để chờ đợi ngày đi Rome. Rome là một địa điểm, một tương lai kế tiếp, một cuộc sống mới. Họ mơ hồ về quá khứ của mình và lẫn nhau.

Obligado không nhớ rõ cha mẹ mình đã như thế nào, sinh sống ra sao, thậm chí người bố đã trốn sang Thụy Sĩ của cậu cũng trở nên mờ nhạt qua những cuộc điện thoại hay bị ngắt giữa chừng và không có thêm tin tức gì. Obligado cũng không biết cô gái mình yêu này đã từng có quá khứ thế nào, những gì cậu biết là tình cờ. Con người và các mối quan hệ xã hội đã bị làm mờ trong câu chuyện này. Điều được xác thực là những không gian ngay tại thời điểm họ đến sống và di chuyển. Cái xác thực là trong giây phút hiện hữu.

Vẻ đẹp tác phẩm của Patrick Modiano thường lấp lánh ngay trong giây phút nó hiện hữu, đậm nét nhân bản, rất con người. Có lẽ vì thế mà văn chương của ông thường chậm rãi, lặng lẽ chinh phục người đọc.

Patrick Modiano là một nhà văn Pháp (sinh ngày 30.7.1945 ở ngoại ô thủ đô Paris). Ông đã xuất bản khoảng 30 tác phẩm. Sự xuất hiện của Patrick Modiano vào năm 1968 với cuốn tiểu thuyết “trình làng” Quảng trường ngôi sao (La Place De I’Etoile), cùng lúc đoạt 2 giải thưởng văn học Roger Nimier và Feneon, được coi như một hiện tượng của văn học Pháp đương đại. Năm 2010, ông đoạt giải Prix Mondial Cino Del Duca từ Institut de France cho thành tựu trọn đời. Năm 2012, ông đoạt giải Nhà nước Áo về Văn học châu Âu. Năm 2014, ông được trao Giải Nobel Văn chương.

NGUYỄN ĐẶNG THÙY TRANG