Tiếng cười & sự khai phóng…
Luận ngữ tân thư (NXB Đà Nẵng & Domino Book, 2018) là tập sách của tác giả Phạm Lưu Vũ. Sách dày hơn 300 trang, gồm 29 bài viết có cả tạp văn, truyện… với văn phong khá lạ, kết hợp từ ngữ cổ thư nghiêm túc và ngôn ngữ đồng ruộng, vỉa hè mang màu sắc dân gian, lôi cuốn và thú vị.
Luận ngữ là một trong Tứ thư do Khổng Tử và các đồ đệ của ông biên soạn, có sức ảnh hưởng lớn nhiều đời. Tác phẩm của Phạm Lưu Vũ là hành trình nhìn lại, soi chiếu, thẳng thắn luận bình với tinh thần khai phóng đối với những bài học trong Luận ngữ, đồng thời, mượn xưa nói nay… Ở đó, những điển tích, nhân vật thuở xa xưa bỗng trở nên sinh động qua lối viết hóm hỉnh, phóng túng của anh. “Khổng Tử có lúc dạy tới ba ngàn học trò. Vậy mà vẫn lũ lượt người đến xin học. Vì thế mới đặt ra lệ phải kiểm tra, phỏng vấn trước khi nhận, đại khái cũng hao hao như thi đại học hoặc cao đẳng bây giờ. Phụ trách khâu tuyển sinh này gồm các thầy Tử Cống, Tử Nạp, Tử Hối, Tử Lộ, Tử Thâm, Tử Thượng, Tử Hạ. Toàn những thầy mà đời sau xếp vào bậc Tiên hiền cả” (Thầy của Khổng Tử). Thử ghép những chữ cuối trong tên các học trò của Khổng Tử, mới thấy được sự tinh quái của tác giả…
Đọc tác phẩm, độc giả sẽ còn tìm thấy lối viết giễu nhại phong phú sắc điệu mà hàm ẩn nhiều trầm tư thế sự trong nhiều bài viết. Điều làm nên giá trị tác phẩm của Phạm Lưu Vũ, vượt ngoài tiếng cười phồn sinh, là những luận đề thú vị với các thông điệp. “Đã gọi là thầy (sư) thì không phân biệt cao thấp, cứ hơn một tí tẹo là có thể làm thầy (nhất tự vi sư, bán tự vi sư). Chung quy chia làm hai hạng. Hạng tiên sư và hạng tục sư. Hạng tiên sư vì người mà dạy cách làm người. Hạng tục sư vì tiền mà dạy cách làm tiền. Hạng tiên sư “lôi“ kiến thức (vốn có sẵn) trong bụng học trò ra. Hạng tục sư “nhét“ kiến thức từ ngoài vào. Tin theo tiên sư thì con người là tiểu vũ trụ. Tin theo tục sư thì con người là cái thùng chứa sách. Hạng tiên sư chỉ cho học trò thấy cái chỗ thiếu của mình. Hạng tục sư chỉ cho học trò thấy cái chỗ giỏi của mình” (Luận về… cái sự học).
Luận ngữ tân thư cuốn hút bạn đến trang viết cuối cùng. Có thể, tác phẩm sẽ không làm hài lòng những người ưa… nghiêm túc, hàn lâm bởi việc sử dụng ngôn ngữ phóng túng đồng ruộng vỉa hè, bởi cách nói thật thoạt nghe có vẻ… chối tai, đanh đá. Nhưng, điều quan trọng mà Phạm Lưu Vũ đã làm được, chính là những nhắn gửi về mặt tư tưởng, cả về hành xử văn hóa, lập ngôn, quan niệm văn chương… bằng tinh thần khai phóng. Đó, chẳng phải là một trong những điều tiên quyết cho sự sáng tạo và phát triển sao?
VÂN PHI