Ðể nông thôn có môi trường sạch (Kỳ 1)

LTS: Những năm gần đây, tình trạng chất thải rắn sinh hoạt gây ô nhiễm môi trường ở vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh ta đang rất nghiêm trọng. Trong khi đó, chính quyền các địa phương và ngành chức năng chưa có giải pháp phù hợp, bền vững để xử lý. Làm thế nào để tháo gỡ vấn nạn này?

Kỳ 1: Rác “tấn công” khắp nơi

Hàng ngày, các khu vực nông thôn thải ra lượng chất thải rắn sinh hoạt rất lớn, nhưng khả năng thu gom, xử lý chưa đáp ứng yêu cầu; khiến môi trường ô nhiễm nghiêm trọng.

.

Tình trạng người dân vứt CTRSH bừa bãi ra khu vực công cộng diễn ra phổ biến tại khu vực nông thôn. - Trong ảnh: Bãi rác tự phát ven đê sông Đại An (xã Cát Chánh, huyện Phù Cát) và ven tỉnh lộ 639 (xã Mỹ Chánh, huyện Phù Mỹ).

Khối lượng rác thải quá lớn

Theo thống kê của ngành chức năng, hiện trên địa bàn tỉnh mỗi ngày phát sinh khoảng 900 tấn chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH); trong đó, khu vực đô thị khoảng 380 tấn/ngày và khu vực nông thôn khoảng 520 tấn/ngày. Khối lượng CTRSH thải ra mỗi ngày rất lớn, nhưng tỉ lệ thu gom trên địa bàn toàn tỉnh trung bình chỉ đạt khoảng 60%; riêng khu vực nông thôn, các xã vùng sâu, vùng xa, tỉ lệ rất thấp, chỉ đạt từ 10 - 20%. Những địa phương có tỉ lệ thu gom CTRSH thấp là huyện Tuy Phước (25%), Hoài Ân (25,2%), Phù Mỹ (20,5%), Vân Canh (30%)...

Tại nhiều xã khu vực nông thôn, tình trạng người dân vứt CTRSH bừa bãi ra nơi công cộng hoặc tự xử lý tại vườn nhà bằng hình thức chôn lấp, đốt rất phổ biến. Những bãi rác lộ thiên ngay các khu đất trống, ven kênh mương, đầu cầu, ven đường giao thông... ngày một nhiều với vô số các loại rác, như: bao bì ni-lông, chai nhựa, chai thủy tinh, bao bì và vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật, thậm chí, có cả xác các loại gia súc, gia cầm. Những bãi rác tự phát phình to theo thời gian, bốc mùi hôi thối nồng nặc, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe người dân.

Việc thu gom, vận chuyển rác thải sinh hoạt phần lớn do các hợp tác xã, tổ đội thu gom đảm nhiệm với chi phí thỏa thuận cùng người dân, có sự chỉ đạo của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, việc thu gom rác ở nông thôn thường chỉ dừng lại tại điểm trung chuyển, do đó, chưa giải quyết được toàn bộ vấn đề thu gom rác ở khu vực này.

Bất cập thu gom

Đáng nói, nhiều xã về đích nông thôn mới - đã đạt tiêu chí môi trường - như xã Cát Tân, Cát Trinh (Phù Cát); Ân Thạnh (Hoài Ân); Hoài Châu, Tam Quan Bắc (Hoài Nhơn); Mỹ Trinh (Phù Mỹ)... CTRSH thải ra môi trường vẫn nhiều. Ông Võ Thanh Hoàng, Chủ tịch UBND xã Mỹ Trinh, thừa nhận: “Địa phương đã về đích nông thôn mới vào năm 2015. Tuy nhiên, dịch vụ thu gom chất thải còn hạn chế. Vướng mắc lớn nhất là đa số người dân không hợp tác; họ không đồng ý đóng phí thu gom rác hàng tháng với lý do ở nông thôn đất rộng, có thể tự xử lý bằng cách chôn lấp ở vườn nhà.

Ông Nguyễn Văn Rô, Phó trưởng Phòng TN&MT huyện Hoài Ân, nhìn nhận: CTRSH phát sinh trên địa bàn huyện chưa được thu gom, xử lý triệt để là do dịch vụ thu gom chưa “phủ sóng” đến các xã; các khu tập kết và xử lý chất thải tập trung chỉ làm tạm thời.

Điểm bất cập nữa là việc phân loại rác tại chỗ. Ông Phan Thành Giản, Phó Văn phòng Điều phối Xây dựng nông thôn mới (Sở NN&PTNT), cho rằng để nâng cao hiệu quả xử lý thì rác thải cần phải được phân loại tại nguồn thành rác thải vô cơ, hữu cơ. Tuy nhiên, việc phân loại này chưa được thực hiện tại cộng đồng. “Nếu được phân loại tại nguồn, lượng rác thải có thể tái chế lớn hơn hiện nay rất nhiều và cũng giảm chi phí vận chuyển, đỡ tốn kém trong khâu phân loại tại nhà máy. Bên cạnh đó, người dân có thể dễ dàng xử lý rác thải hữu cơ bằng các chế phẩm sinh học để làm phân bón cho cây trồng”, ông Giản phân tích.

Bãi tập kết, xử lý rác thải sinh hoạt tạm thời của thị trấn Vân Canh nằm cạnh hồ chứa nước Suối Ðuốc (thuộc thị trấn Vân Canh, huyện Vân Canh) chưa đảm bảo quy trình kỹ thuật xử lý, nên nguy cơ ÔNMT rất cao.

Nhiều hệ lụy

Bà Hà Thị Thanh Hương, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường (Sở TN&MT), cho biết: Tỉ lệ thu gom CTRSH tại khu vực nông thôn đạt thấp là do chính quyền cấp huyện chưa quy hoạch đồng bộ hoạt động thu gom; chưa xác định địa điểm và xây dựng các khu vực trung chuyển CTRSH. Ngoài ra, địa bàn nông thôn rộng, dân cư phân tán, nhiều tuyến giao thông nhỏ hẹp... nên khó khăn cho hoạt động thu gom. Không ít người dân ở nông thôn còn hạn chế về ý thức vệ sinh môi trường; vứt rác thải ra nơi công cộng hoặc tự xử lý (chôn, đốt) trong vườn nhà. Thực trạng này không chỉ làm mất cảnh quan nông thôn, mà còn khiến môi trường bị ô nhiễm nặng; ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, đời sống của chính mình.

Theo Sở KH&CN, CTRSH là hỗn hợp của rất nhiều loại phát sinh từ các nguồn như: hộ gia đình, chợ, trường học, bệnh viện, cơ sở sản xuất, kinh doanh... Các loại CTRSH có chứa chất hữu cơ, dưới điều kiện môi trường nắng nóng sẽ phân hủy, phát sinh mùi hôi thối, gây ô nhiễm môi trường (ÔNMT) không khí. Bên cạnh đó, khi trời mưa, nước từ các loại CTRSH (nhất là các loại bao bì, vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật) chảy tràn lan, gây ô nhiễm nguồn nước mặt; đồng thời, ngấm xuống đất làm ô nhiễm mạch nước ngầm. Khi người dân sử dụng nguồn nước không đảm bảo vệ sinh, chất ô nhiễm đi vào cơ thể, tích lũy qua thời gian sẽ gây ra các bệnh nguy hiểm đến tính mạng.

Đối với loại chất thải là bao bì ni-lông, khi vứt bừa bãi ra môi trường, không xử lý đúng quy định sẽ gây tác hại vô cùng lớn cho môi trường và con người. Đáng báo động, bao bì ni-lông lại chiếm tỉ lệ rất lớn trong các loại CTRSH phát sinh hàng ngày ở khu vực nông thôn. Loại rác này là tác nhân chứa vi khuẩn gây bệnh, làm tắc nghẽn cống rãnh, gây ứ đọng nước thải, hôi thối, ÔNMT. Đặc biệt, khi bao bì ni-lông bị đốt, khí đi-ô-xin thải ra có thể gây ngộ độc, khó thở, ảnh hưởng đến các tuyến nội tiết; giảm khả năng miễn dịch, gây rối loạn chức năng, ung thư và các dị tật bẩm sinh cho trẻ sơ sinh.

(Còn tiếp)

VĂN LỰC - TRỌNG LỢI