Ðể nông thôn có môi trường sạch

Những năm gần đây, tình trạng chất thải rắn sinh hoạt gây ô nhiễm môi trường ở vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh ta đang rất nghiêm trọng. Trong khi đó, chính quyền các địa phương và ngành chức năng liên quan chưa có giải pháp phù hợp, bền vững để xử lý. Làm thế nào để tháo gỡ vấn nạn này?

Kỳ 2:  Cần giải pháp căn cơ

Thời gian qua, nhiều bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt và một số nhà máy xử lý, tái chế rác được đầu tư xây dựng ở nhiều địa phương trong tỉnh. Tuy nhiên, hầu hết các công trình có quy mô nhỏ, nguồn lực hạn chế nên hiệu quả xử lý rác còn thấp.

Nhà máy xử lý rác thải Duy Anh hoạt động không hiệu quả do công nghệ dây chuyền không đáp ứng được yêu cầu. Sở TN&MT đã có ý kiến cho Nhà máy tạm dừng hoạt động để khắc phục ô nhiễm môi trường.

Đến nay, toàn tỉnh đã xây dựng và đưa vào vận hành 5 bãi chôn lấp (BCL) chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) hợp vệ sinh gồm: BCL Long Mỹ tại Khu xử lý chất thải rắn tập trung Long Mỹ (TP Quy Nhơn); BCL Tôm Zang tại xã Cát Hiệp (Phù Cát); BCL huyện Hoài Nhơn tại khối Thiết Đính Bắc, thị trấn Bồng Sơn; BCL huyện Phù Mỹ tại thôn Gia Hội, xã Mỹ Phong và BCL huyện Tây Sơn tại thôn Phú An, xã Tây Xuân. Các BCL CTRSH này tuy đã vận hành, nhưng chưa đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh môi trường do công nghệ xử lý chủ yếu vẫn là chôn lấp.

Chưa đảm bảo tiêu chuẩn

Hiện BCL CTRSH Long Mỹ đã đầu tư hệ thống xử lý nước rỉ rác sơ bộ (dùng vôi bột kết hợp lắng) trước khi bơm về nhà máy xử lý nước thải tập trung (Nhà máy 2A) của TP Quy Nhơn xử lý. Tuy nhiên, thời gian qua, nước rỉ rác sau khi được xử lý sơ bộ không đạt tiêu chuẩn quy định.

Còn BCL CTRSH huyện Phù Cát đã đầu tư hệ thống xử lý nước rỉ rác tập trung, nhưng công suất không đảm bảo, có hiện tượng quá tải trong mùa mưa. Kết quả phân tích nước rỉ rác sau xử lý của nhà máy này cho thấy một số chỉ tiêu vượt tiêu chuẩn từ 1,01 - 3,5 lần. Hiện nay, nước rỉ rác sau khi xử lý được lưu chứa trong khuôn viên nhà máy; tuy nhiên, về lâu dài có nguy cơ phát tán ra môi trường bên ngoài.

Các BCL CTRSH huyện Hoài Nhơn, Phù Mỹ và Tây Sơn cũng đã đầu tư hệ thống xử lý nước rỉ rác; nhưng các hệ thống vẫn trong giai đoạn vận hành thử nghiệm nên chưa đánh giá chính xác được hiệu quả. Nước rỉ rác tại các bãi rác này đang được chứa tạm trong hệ thống xử lý và có nguy cơ phát tán ra bên ngoài nếu có mưa lớn.

Bên cạnh đó, trên địa bàn tỉnh có 5 BCL CTRSH không nằm trong quy hoạch, gồm: Trường Xuân (Hoài Nhơn), Gò Trại (Phù Cát), núi Bà Hỏa (TP Quy Nhơn), BCL tạm TX An Nhơn, thị trấn Tăng Bạt Hổ (Hoài Ân). Các BCL CTRSH trên gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường nên đã ngừng hoạt động. Tuy nhiên, việc đóng cửa các BCL này chưa được thực hiện đúng theo quy trình và yêu cầu kỹ thuật; chưa thực hiện thường xuyên công tác quan trắc, đánh giá chất lượng môi trường sau khi đóng cửa.

Ngoài ra, còn có 3 đơn vị thu gom, phân loại và tái chế rác thải sinh hoạt làm phân compost là Nhà máy phân compost Long Mỹ tại BCL Long Mỹ, công suất 5 tấn/ngày; Nhà máy chế biến rác thải Duy Anh ở xã Hoài Thanh (Hoài Nhơn) và HTXNN Nhơn Phú, công suất 1 tấn/ngày. Tuy nhiên, các nhà máy này đều có điểm chung là hoạt động kém hiệu quả, cầm chừng và đã buộc phải dừng hoạt động do gây ô nhiễm môi trường.

Ông Phan Thành Giản, Phó Văn phòng Điều phối Xây dựng nông thôn mới (Sở NN&PTNT), nhìn nhận: Việc đầu tư cho công tác quản lý CTRSH trên địa bàn tỉnh dù được địa phương quan tâm, song còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Tại các BCL chất thải rắn, công tác vận hành chưa được thực hiện đồng bộ và chú trọng nên đã gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường. Trách nhiệm quản lý nhà nước của các sở, ngành và các địa phương còn chồng chéo, thiếu hiệu quả; chưa có mô hình xử lý rác thải sinh hoạt nông thôn đạt được tiêu chí môi trường và phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

 Để xã hội hóa đạt hiệu quả

Thời gian qua, công tác xã hội hóa hoạt động thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH trên địa bàn tỉnh được quan tâm. Một số cá nhân, đơn vị bắt đầu tham gia công tác thu gom, vận chuyển CTRSH tại huyện Hoài Nhơn, TX An Nhơn; tham gia xử lý CTRSH tại TP Quy Nhơn và huyện Hoài Nhơn.

Tuy nhiên, do công nghệ xử lý rác chưa đạt yêu cầu nên phần lớn các đơn vị này hoạt động không hiệu quả, một số đã tạm dừng hoạt động, trong đó có Nhà máy xử lý rác thải Duy Anh. Các đơn vị thu gom rác đều thu không đủ chi cho hoạt động và các địa phương phải hỗ trợ một phần kinh phí trong ngân sách để duy trì hoạt động thu gom, xử lý CTRSH. Khó khăn này là rào cản cho việc xã hội hóa hoạt động thu gom và xử lý rác thải.

BCL CTRSH tại TX An Nhơn chưa đảm bảo yếu tố vệ sinh môi trường.

Một vấn đề đáng suy nghĩ hiện nay là nhiều người dân nhất là ở nông thôn còn coi việc giữ gìn, bảo vệ môi trường là “việc của ai” chứ không phải của mình, chưa tự giác đóng phí thu gom rác thải. Công tác truyền thông còn hạn chế khiến nhiều người dân nông thôn chưa thấy được hậu quả của những hành động thiếu ý thức do mình gây ra.

“Thực trạng trên đòi hỏi chính quyền các địa phương cần có phương pháp tuyên truyền, nâng cao ý thức người dân hơn nữa. Cùng với đó, cần tăng mức xử phạt để đủ sức răn đe đối với những DN hay cá nhân xả rác thải gây ô nhiễm môi trường”, bà Hà Thị Thanh Hương, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường (Sở TN &MT), nêu ý kiến.

Để giải “bài toán” rác thải sinh hoạt khu vực nông thôn, ông Đào Văn Hùng, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT, cho biết: Ngoài cơ chế, chính sách mang tầm vĩ mô thì cần nỗ lực từ chính quyền địa phương, sự tham gia của DN và hành động của từng người dân. Đặc biệt, tập trung triển khai thực hiện công tác bảo vệ môi trường theo tinh thần Nghị quyết số 03-NQ/TU ngày 7.4.2017 của Tỉnh ủy về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030.

Trong đó, tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường; củng cố bộ máy cán bộ quản lý môi trường các cấp theo đúng quy định; đẩy mạnh đầu tư hạ tầng về bảo vệ môi trường tại các làng nghề, cơ sở gây ô nhiễm. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, xử lý các cơ sở gây ô nhiễm môi trường. Ban hành chính sách hỗ trợ các đơn vị thu gom rác thải trên địa bàn. Đặc biệt, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vận chuyển, xử lý CTRSH và các dịch vụ môi trường khác theo hình thức xã hội hóa.

Ông Đặng Trung Thành, Giám đốc Sở TN&MT, cho rằng, để thực hiện công tác xã hội hóa hiệu quả, các đơn vị chức năng cần chú trọng đến công tác quy hoạch tổng thể phù hợp với thực tế, định hướng ở từng địa phương. Việc đầu tư máy móc, trang thiết bị phải đánh giá công suất cho phù hợp. “Nhà nước cần ưu tiên các nhà đầu tư thực hiện việc “bao tiêu” thu gom rác; nhà đầu tư có năng lực tài chính, áp dụng công nghệ phù hợp, đảm bảo công suất xử lý, vệ sinh môi trường...”, ông Thành nhấn mạnh.   

TRỌNG LỢI - VĂN LỰC