Làm gì để phát triển nghề nước mắm ở Đề Gi?
Nước mắm Đề Gi, xã Cát Khánh, huyện Phù Cát có màu vàng óng, hương vị đậm đà, thơm ngon. Nhưng làm thế nào để nghề sản xuất nước mắm còn nhỏ lẻ, manh mún của người dân địa phương phát triển, được tiêu thụ mạnh trên thị trường vẫn còn là một dấu hỏi.
Nghề chế biến nước mắm ở Đề Gi gắn liền với nghề khai thác, đánh bắt hải sản của ngư dân nơi đây. Theo ông Đinh Thành Tiến, Phó Chủ tịch UBND xã Cát Khánh: Hai thôn An Quang Đông và An Quang Tây có trên 1.000 hộ, trong đó có 60% gia đình làm nước mắm, nhưng phần lớn chỉ làm đủ dùng trong gia đình, số hộ chuyên làm để bán chưa đến 10 hộ, mỗi năm xuất bán ra thị trường khoảng 50.000 lít nước mắm. Nghề làm nước mắm ở Đề Gi đã góp phần tạo thêm việc làm và thu nhập cho người dân địa phương, đồng thời góp phần nâng cao giá trị sản phẩm từ nghề khai thác, đánh bắt hải sản.
Nguyên liệu làm nước mắm ở Đề Gi chủ yếu là cá cơm than, cá cơm lài, cá nục gai. Từ tháng giêng, đến tháng 3 Âm lịch là mùa cá nục; từ tháng 7 đến tháng 9 là mùa cá cơm. Nước mắm ở đây có 3 loại, ngon nhất là nước ép, kế đến là nước bổi và nước mắm nấu. Thường thì muối 1 kg cá lấy được 0,5 lít nước mắm ép, 0,5 lít nước mắm xả và nước mắm nấu. Bình quân giá bán hiện nay, nước mắm ép khoảng 40 - 50 ngàn đồng/lít; nước mắm xả, nước mắm nấu 13 -14 ngàn đồng/lít,
Theo chị Võ Thị Minh Thu - ở thôn An Quang Tây, chuyên nghề làm nước mắm: Để nước mắm có màu vàng óng, hương vị đậm đà, thơm ngon, đủ độ đạm, trước hết phải muối cá tươi, khi muối xong phải xả nước bổi, đậy kín miệng thùng chứa 4-6 tháng sau thì rút lù để lấy nước ép. Khi nước ép được lấy hết, dùng nước bổi trước đó đã được phơi nắng cho vào và để 4 - 6 tháng nữa tiếp tục lấy nước mắm lần 2.
Chị Trần Thị Hương, ở thôn An Quang Tây, một trong những hộ làm nước mắm nhiều nhất ở Đề Gi, cho biết: Một năm chị muối khoảng 10 -12 tấn cá làm nước mắm, sau khi trừ chi phí còn lãi khoảng 50 - 60 triệu đồng/năm. Ngoài loại nước mắm ép truyền thống, gần đây chị làm thêm nước mắm nấu theo yêu cầu tiêu dùng của khách hàng. Nguồn nguyên liệu ở đây không thiếu, mùa nào cá nấy, khi tàu về cập bến thì chị mua cá về muối, chỉ có điều khó xoay xở vốn để mở rộng sản xuất.
Nước mắm Đề Gi thơm ngon, nổi tiếng trong và ngoài tỉnh, nhưng vì sao nghề làm nước mắm ở đây không phát triển được. Ông Nguyễn Công Tại, Thôn phó thôn An Quang Tây, cho biết: Trước hết là mặt bằng sản xuất quá chật hẹp, ở đây nhà cửa chen chúc san sát nhau, dân cư đông đúc, người dân phải tận dụng mọi khoảng trống trong nhà để làm nước mắm, dẫn đến sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, thiếu sức cạnh tranh. Muốn sản xuất nhiều hơn thì phải đầu tư hạ tầng và mua nguyên liệu cá, muối, trong khi chu kỳ sản xuất đến 6 tháng mới có sản phẩm để bán. Việc tiêu thụ cũng không đơn giản vì nước mắm Đề Gi chưa có thương hiệu, nên khó tiếp cận thị trường, phần lớn sản phẩm làm ra hiện nay là bán lẻ, bán để làm quà.
Theo ông Đinh Thành Tiến: Việc khôi phục và phát triển nghề làm nước mắm nằm trong kế hoạch phát triển dịch vụ hậu cần nghề cá cửa biển Đề Gi, không chỉ tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, mà còn góp phần bảo vệ môi trường làng nghề, thúc đẩy nghề khai thác, đánh bắt hải sản ở địa phương phát triển hơn. Đề nghị cấp trên quan tâm quy hoạch, tạo mặt bằng để sản xuất tập trung với quy mô lớn hơn, đồng thời tạo nguồn vốn vay để người dân phát triển nghề. Bên cạnh đó, cần xây dựng thương hiệu để nước mắm Đề Gi có thể cạnh tranh trên thị trường, tiêu thụ được ổn định.
HOÀI TRUNG