Nâng cao vai trò Hội thẩm nhân dân
Trong các phiên tòa, ngoài Thẩm phán, đại diện Viện Kiểm sát thì sự có mặt của Hội thẩm nhân dân có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự khách quan, công bằng trong công tác xét xử.
Theo luật định, Hội thẩm nhân dân (HTND) có địa vị pháp lý và vai trò quan trọng trong công tác xét xử. Cụ thể, khi xét xử, nếu ý kiến biểu quyết của các HTND giống nhau nhưng khác ý kiến của Thẩm phán thì quyết định của Hội đồng xét xử phải theo ý kiến của đa số các HTND. Để làm tốt nhiệm vụ, trong từng vụ việc, đòi hỏi các vị HTND không chỉ nắm rõ luật mà phải nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án trước ngày mở phiên tòa.
Hội thẩm nhân dân là thành phần của Hội đồng xét xử trong phiên tòa hình sự được pháp luật quy định.
- Trong ảnh: Quang cảnh của một phiên tòa xét xử hình sự.
Cùng “cầm cân, nảy mực”
Tham gia HTND gần 20 năm, bà Huỳnh Thị Kim Xuyên cho biết: Trong quá trình tham gia xét xử, tôi thường ghi chép lại những điều chưa rõ và đặt vấn đề trực tiếp với bị cáo, góp phần làm rõ thêm các tình tiết. Như vụ xét xử một bị cáo phạm tội giết người mới đây, trong quá trình điều tra bị cáo đã nhận tội nhưng khi tranh tụng tại tòa lại chối tội. Sau phần tranh tụng của Thẩm phán, tôi đã chủ động thẩm vấn lại những điểm quanh co, cuối cùng bị cáo đã thừa nhận nạn nhân chết là do bị cáo gây ra.
Ngoài việc làm sáng tỏ nội dung vụ án, thông qua việc thẩm vấn, HTND còn giáo dục, cảm hóa bị cáo, bị hại và người có nghĩa vụ liên quan, nhân chứng trong vụ án hình sự; giúp người khởi kiện và bị khởi kiện trong vụ án dân sự nhận thức đúng đắn hơn về những quy định của pháp luật. Tại phiên tòa xét xử bị cáo T.V.T (Quy Nhơn) phạm tội trộm cắp tài sản, được TAND TP Quy Nhơn đưa ra xét xử, phần nói lời sau cùng trước khi tuyên án, thay vì xin giảm nhẹ hình phạt tù thì bị cáo T. đã đề nghị Hội đồng xét xử cứ xử nặng mình, vì đã ăn cơm tù nhiều hơn cơm nhà và ba mẹ cũng đã từ bỏ bị cáo rồi. Nhận thấy thái độ bất cần của bị cáo, ông Nguyễn Ron, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Lê Lợi kiêm HTND tại phiên tòa, đã phân tích với bị cáo T.: “Nói vậy thôi, chứ ba mẹ nào bỏ con, cháu hãy an tâm cải tạo rồi trở về làm lại cuộc đời, mình phải tạo lòng tin cho mọi người từ những việc làm cụ thể”. Nghe xong T. đã bật khóc và hứa sẽ thay đổi.
Đánh giá về công tác hội thẩm, ông Trương Quốc Dũng, Chánh án TAND TP Quy Nhơn, cho biết: “Khi tham gia xét xử, HTND đều dành thời gian nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án, có tinh thần trách nhiệm cao, thận trọng ghi chép các tình tiết vụ án, nên khi xét hỏi hầu hết đúng trọng tâm, trọng điểm và làm rõ thêm nhiều vấn đề cần giải quyết”.
Nâng cao vai trò, trách nhiệm
Thời gian qua, TAND 2 cấp trong tỉnh đã thực hiện đầy đủ chức năng quản lý, hỗ trợ hội thẩm và các đoàn hội thẩm. TAND thường xuyên tổ chức tập huấn nghiệp vụ, cung cấp cho HTND những tài liệu, văn bản pháp luật cần thiết để tham gia công tác xét xử. Qua 9 tháng, TAND 2 cấp ở tỉnh đã thụ lý 5.146 vụ án các loại và giải quyết, xét xử 4.140 vụ án các loại, đạt tỉ lệ 80,4%. Theo Chánh án TAND tỉnh Đặng Công Lý, các vị hội thẩm đều nêu cao tinh thần trách nhiệm, tích cực tham gia xét xử có hiệu quả các vụ án được TAND 2 cấp đưa ra xét xử. Hầu hết các bản án được Hội đồng xét xử ban hành đều đúng pháp luật, khách quan, dân chủ, thấu tình, đạt lý và có tính thuyết phục cao. Hội đồng xét xử nói chung và hội thẩm nói riêng đã thể hiện được tôn chỉ của mình, đó là bảo đảm được vai trò, trách nhiệm trong việc thực hiện nguyên tắc độc lập khi xét xử chỉ tuân theo pháp luật.
Tuy nhiên, Chánh án Đặng Công Lý cũng thừa nhận do điều kiện khách quan, vai trò HTND vẫn có lúc chưa thể hiện hết. Để nâng cao nghiệp vụ xét xử cho các HTND, ngành Tòa án sẽ tiếp tục đẩy mạnh tập huấn chuyên môn theo từng chuyên đề và triển khai các văn bản pháp luật mới đến các HTND; quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi cho các HTND được tham gia nghiên cứu hồ sơ vụ án, cung cấp đầy đủ tài liệu... HTND Huỳnh Thị Kim Xuyên chia sẻ: “Các lớp tập huấn là dịp để mọi người cùng trao đổi, nâng cao kỹ năng chuyên môn, bổ sung cho nhau từ những vụ việc thực tế đã làm”.
Có thể thấy, HTND trong các phiên tòa đã giúp bảo đảm được sự công minh của bản án, làm rõ được các tình tiết trong nhiều vụ án phức tạp. Điều này chứng tỏ, HTND giữ vai trò, vị trí quan trọng trong các phiên tòa.
KIỀU ANH