Thái Nguyên: Đại đội 915 - mãi hát khúc anh hùng ca

Ga Lưu Xá, phường Gia Sàng, TP Thái Nguyên đã trở thành một địa danh huyền thoại, là nơi đã viết nên bản hùng ca bất tử của 60 thanh niên xung phong (TNXP) Đại đội 915. Cùng với các di tích lịch sử TNXP Việt Nam là: Ngã ba Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh), Truông Bồn (Đô Lương, Nghệ An), Hang Tám Cô (Bố Trạch, Quảng Bình)…, lực lượng TNXP Việt Nam tự hào có thêm Di tích 915 của Thái Nguyên - địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ.

Đêm Noel - ký ức không thể nào quên

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, đất thép Thái Nguyên oằn mình trong mưa bom, bão đạn, nhưng đã vững chãi cùng cả nước hòa chung khúc quân hành đi đến ngày đất nước ca khúc khải hoàn. Trên vùng đất từng bị bom phá, bom phạt, sự tàn sát kinh khủng của vũ khí giết người hạng nặng đã đi vào quá vãng. Những hố bom năm nào nay thành chứng tích lịch sử, trở thành một địa chỉ đỏ, một trường học cho các thế hệ tìm về tri ân.

Nhà tưởng niệm 60 liệt sĩ TNXP Đại đội 915 tại Khu di tích. Ảnh: TH

Cách đây tròn 46 năm, trong đợt tập kích 12 ngày đêm bằng B52 vào tháng 12.1972, không quân Mỹ đã có 69 lượt máy bay B52, 170 lần máy bay chiến thuật đánh phá với gần 3.000 quả bom rút xuống Thái Nguyên, khiến hơn 300 người chết, hơn 100 người bị thương, hàng nghìn ngôi nhà và tài sản, các công trình phúc lợi, cơ sở công nghiệp bị phá hủy... Trong những ngày đêm khốc liệt ấy, quân và dân Thái Nguyên đã chiến đấu anh dũng, hy sinh xương máu.

Đặc biệt, tại ga Lưu Xá - nơi được coi là một trong những “cảng nổi” của miền Bắc, trung chuyển hàng hóa chi viện cho chiến trường miền Nam đã diễn một sự kiện bi thương: Đúng ngày lễ Noel 24.12.1972, tại nơi này, 60 thanh niên xung phong Bắc Thái đã anh dũng hy sinh khi đang làm nhiệm vụ.

Ngược về 46 năm trước, tháng 6 năm 1972, Đại đội TNXP 915 được thành lập, đóng quân tại xã Linh Sơn (T.P Thái Nguyên), với 113 cán bộ đội viên, trong đó tỉnh Bắc Kạn có 73 người, tỉnh Thái Nguyên có 40 người. Đại đội biên chế thành 7 tiểu đội. Nhiệm vụ của Đại đội là bảo đảm giao thông cho các tuyến đường Lạng Sơn - Thái Nguyên, Lạng Sơn - Bắc Giang, ngầm Sơn Cẩm, phà Bến Oánh và tham gia vận chuyển, bốc dỡ hàng hoá. Với tinh thần "Sống bám cầu đường, chết kiên cường bất khuất", nên dù mới thành lập, đơn vị đã phải làm việc dưới sự tàn phá ác liệt của bom đạn, phải chịu nhiều tổn thất, thiệt hại về người và tài sản.

Đặc biệt trong 12 ngày đêm cuối tháng 12.1972, ga Lưu Xá và ga Quán Triều của Thái Nguyên liên tục bị đánh phá, khiến gần 2 vạn tấn hàng tồn đọng. Nhu cầu giải tỏa trở nên hết sức cấp bách. Tất cả các lực lượng của Đội 91, trong đó có Đại đội 915 đóng quân tại xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ phải luôn sẵn sàng lực lượng, tổ chức ca kíp, phương tiện giải tỏa hàng  trong các kho bãi nằm trong khu vực đánh phá của địch. Trong nguy hiểm, những thanh niên vốn quen với việc đi rẫy, làm nương đã vào cuộc với một sức mạnh phi thường, nhận hiểm nguy một cách bình thản. Bom rơi vừa xong, cả đại đội lại bám đường, bám cầu sửa chữa, san lấp, bốc chuyển từng bao hàng nặng trĩu trên vai dồn lên xe chở đến địa điểm an toàn.

Trong ký ức của các TNXP may mắn sống sót trong đêm đó đều nhớ như in ngày 24.12.1972. Cũng như mọi ngày, Đại đội 915 được giao nhiệm vụ cử cán bộ, chiến sĩ phối hợp cùng đơn vị bạn đến ga Lưu Xá giải tỏa lương thực, hàng hóa. Họ miệt mài làm việc từ sáng sớm cho tới chập tối mới nghỉ. Nhưng chưa kịp chia cơm để ăn thì bất ngờ máy bay địch ập đến ném bom, cả khu vực ga Lưu Xá chìm trong mưa bom... Họ đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, hầu hết chưa xây dựng gia đình riêng.

Tri ân...

Để ghi công các anh hùng liệt sĩ TNXP, nhân dịp kỷ niệm 63 năm ngày thành lập Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh (26.3.1931 – 26.3.1994), Thành đoàn Thái Nguyên đã phát động thực hiện công trình xây dựng Bia tưởng niệm liệt sĩ thanh niên xung phong Đại đội 915. Công trình được xây dựng hoàn thành từ nguồn quỹ tự nguyện đóng góp của thanh, thiếu niên thành phố Thái Nguyên với số tiền hơn 100 triệu đồng. Công trình đã được khánh thành ngày 25.3.1996.

Ngày 28.4.2009, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký Quyết định số 613/QĐ-CTN phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho Đại đội 915 thuộc Đội TNXP 91 Bắc Thái. Ngày 18.12.2009, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 4698/QĐ-BVHTTDL về việc xếp hạng di tích Quốc gia địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915 hy sinh tại Lưu Xá (tháng 12.1972), phường Gia Sàng, TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

Và để tôn vinh các anh, chị xứng tầm, năm 2018 cán bộ, nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã tích cực triển khai thực hiện Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích Đại đội TNXP 915. Theo đó Khu Di tích được mở rộng từ 1,1 ha lên 4,75 ha, với tổng mức đầu tư 46,7 tỉ đồng. Điều trân quý là toàn bộ số tiền xây dựng, tôn tạo, tu bổ Di tích đều được huy động từ nguồn xã hội hoá, Công ty CP Đầu tư xây dựng và Khai thác khoáng sản Thăng Long là đơn vị tài trợ lớn và được lãnh đạo tỉnh giao nhiệm vụ trực tiếp thi công. Với thời gian 9 tháng, thi công ngay trong mùa mưa bão, nhưng đơn vị vẫn hoàn thành tiến độ, bàn giao công trình để tỉnh làm lễ khánh thành trong dịp lễ kỷ niệm 46 năm các liệt sỹ đã anh dũng hy sinh.

Di tích Đại đội TNXP 915 được xây dựng, tôn tạo cũng bởi xuất phát từ mong đợi của cán bộ, nhân dân 2 tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn. Một di tích, đồng thời là một công trình văn hoá, một điểm đến tri ân các anh hùng liệt sĩ của nhân dân, du khách. Nhiều người dân trên mọi miền đất nước dù đã đến, hoặc chưa có điều kiện để đến đều biết khá rõ về những giây khắc các anh, chị TNXP “hoá thân thành bất tử”.

Tất cả đã đi vào huyền thoại, trở thành một di sản sống động, thiêng liêng. Thời máu và hoa đã khép lại thành câu chuyện quá khứ, nhưng còn đó tiếng cười, nói vô tư, hồn nhiên của các chàng trai, cô gái tuổi đời mười tám, đôi mươi, những người con ưu tú đến từ các vùng đất Bắc Thái (Bắc Kạn,Thái Nguyên) chưa bao giờ nhạt nhòa trên dòng sử xanh oanh hào dân tộc. Những con người vĩ đại ở ngay giữa đời thường ấy đã điềm nhiên bước vào huyền thoại bằng công việc của người TNXP, để một vùng đất thép của Thái Nguyên trở thành di sản sống động trường tồn muôn đời.

Khi tôi viết bài này thì cũng là lúc Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích Đại đội TNXP 915 đang gấp rút hoàn thành giai đoạn 1, để chuẩn bị cho Chương trình Lễ dâng hương tưởng niệm 60 Anh hùng, liệt sĩ TNXP Đại đội 915 tại Khu di tích do VTV thực hiện vào 20h10’ tối nay, ngày 21.12, chắc chắn sẽ để lại ấn tượng sâu sắc.

Theo Thái Hả (Thanh tra)