Bàn chuyện “tân niên”

“Tân niên” là một từ Việt gốc Hán, có nghĩa là “năm mới” (tân: mới; niên: năm), được dùng khá phổ biến trong tiếng Việt. Chẳng hạn, trong những lời chúc xuân, người ta thường sử dụng/ bắt đầu bằng cụm từ “cung chúc tân niên” (chúc mừng năm mới). Hoặc như, vào dịp năm mới, bên cạnh số tất niên, một số báo, tạp chí còn ra số tân niên. Trong cộng đồng người Công giáo, lễ nhà thờ đầu năm được gọi là “thánh lễ minh niên” hoặc “thánh lễ tân niên”. Ở nhiều cơ quan, sau kỳ nghỉ tết, ngày làm việc đầu tiên, người ta thường tổ chức tiệc tân niên (thường được gọi là “gặp mặt đầu năm”).

“Tân niên” có nghĩa là “năm mới” nhưng ít dùng với nghĩa “cả năm”, mà thường được dùng với nghĩa “đầu năm”. Trong những ngày tân niên, ba ngày đầu tiên của tháng Giêng (tức mồng một đến mồng ba tết) là những ngày quan trọng nhất, trong đó quan trọng hơn cả là ngày mồng một, tức ngày đầu tiên của năm mới. Trong những ngày này, bên cạnh thờ cúng tổ tiên, một trong những việc không thể thiếu là thăm tết, chúc xuân người thân, bạn bè, nhất là những người quan trọng đối với cuộc đời mỗi người. Tục ngữ có câu “mồng một tết cha, mồng hai tết mẹ, mùng ba tết thầy” nói lên và cũng là để nhắc nhở điều này.

Trong truyền thống đón năm mới của người Việt, gắn với ba thời khắc quan trọng khi năm cũ đang qua, năm mới đang tới, có ba lễ cúng là cúng tất niên, cúng giao thừa và cúng tân niên. Trong đó, cúng tân niên (chủ yếu được gọi là “cúng đầu năm”) được thực hiện trong ba ngày đầu năm. Tuy nhiên, ở một số vùng, sau mồng ba tết người ta mới cúng đầu năm. Người Việt cúng tân niên với ý nghĩa cảm tạ trời đất tổ tiên, cầu mong một năm mới bình an, mọi việc hanh thông, may mắn. Đây là nét đẹp trong truyền thống văn hóa của người Việt ta.

Nhiều năm trước, trong nhịp sống hối hả của cuộc sống hiện đại, nhiều phong tục đón tết truyền thống đang bị mai một dần. Mấy năm gần đây, trong trào lưu phục hồi những tập tục tốt đẹp, lễ mừng tân niên đang trở lại với nhiều nét giản lược. Đặc biệt, nhiều cơ quan, đơn vị đã tổ chức trang trọng lễ gặp mặt đầu năm như một hoạt động chính thức nhằm tạo sự kiện, động viên cán bộ, nhân viên tập trung lao động, sản xuất ngay từ đầu năm. Tân niên đã xuất hiện với dáng vẻ và tinh thần mới!

ThS. PHẠM TUẤN VŨ