Đàn voi nhà Tây Nguyên kêu cứu

Những con voi nhà Tây Nguyên hàng ngày vẫn oằn lưng chở khách khiến sức khỏe ngày một suy giảm, hơn 30 năm qua không thể sinh sản. Trước tình hình đó, mô hình du lịch thân thiện cùng voi ở Vườn Quốc gia Yok Đôn đã bước đầu giải phóng sức lao động cho voi. Nhưng việc nhân rộng mô hình này còn rất khó do không có kinh phí.

Nài voi dùng búa gỗ và gậy sắt điều khiển voi

Còn bạo hành voi 

Trong dịp lễ hội cà phê Buôn Ma Thuột năm nay, một hoạt động thu hút nhiều du khách đến tham dự đó là Hội voi Buôn Đôn (xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk). Tại hội voi, 15 chú voi cùng 30 nài voi đến từ các thôn, buôn ở xã Krông Na tham gia với các hoạt động hấp dẫn như: lễ cúng sức khỏe voi; tái hiện cảnh thuần dưỡng, săn bắt voi rừng; diễu hành voi và cồng chiêng; thi trang điểm cho voi, voi thi chạy 100m, voi đá bóng, voi dự tiệc buffet. Theo ông Nguyễn Như Bút, Chủ tịch UBND huyện Buôn Đôn, Hội voi Buôn Đôn được tổ chức 2 năm/lần. Huyện hỗ trợ kinh phí cho gia đình, cơ sở có voi tham gia để “bù” vào khoản thất thu từ việc đưa đón khách du lịch. Đồng thời, huyện cũng hỗ trợ chi phí bồi dưỡng cho voi tập trung tập luyện và có chế độ chăm sóc tốt hơn nhằm đảm bảo sức khỏe khi tham gia lễ hội.

Tuy nhiên, nài voi Y Thế (43 tuổi, xã Krông Na) cho biết, trước khi tham gia hội voi, anh đã bồi dưỡng nhiều đồ ăn, thức uống bồi bổ sức khỏe cho voi Gen và ngưng phục vụ du lịch cả tuần nhưng voi vẫn không đạt được thành tích cao bởi voi đã già (38 tuổi), sức khỏe yếu. Chúng tôi quan sát thấy voi của anh Y Thế hiện chỉ đi từng bước chậm chạp, không còn phù hợp với các cuộc thi như chạy đua 100m, hay đá bóng. Tại hội voi có hàng ngàn du khách trong và ngoài nước tham gia. Tiếng cồng chiêng, tiếng hô hào của người dân làm voi mất bình tĩnh. Do đó, nài voi Y Thế phải dùng gậy và búa để điều khiển voi nhằm đảm bảo an toàn cho du khách. “Dù đã được thuần dưỡng nhưng voi cũng chỉ là con vật, một cái giật mình, mất bình tĩnh của voi cũng dễ gây hậu quả khó lường cho du khách. Do đó tôi phải dùng “bạo lực” nghiêm khắc để hạn chế tình trạng xấu nhất mà voi có thể gây ra”, anh Y Thế phân trần.  

Bên cạnh những người bày tỏ thích thú với các màn trình diễn của voi thì cũng nhiều người xót xa khi thấy voi bị các nài dùng gậy sắt đâm, dùng búa gỗ đánh. Bà Hoàng Thị Bích Phượng (du khách đến từ TPHCM) bày tỏ: “Trong các cuộc thi, vì cố gắng đoạt giải mà các nài voi dùng búa gỗ, gậy sắt đánh voi. Voi nước ta đang có nguy cơ tuyệt chủng và chúng ta đang kêu gọi chung tay bảo vệ động vật; thế nhưng các hoạt động lại mang tính chất như trên khiến người xem phản cảm và có cái nhìn khác về công tác bảo vệ voi”. 

Không chỉ du khách mà Tổ chức Động vật châu Á cũng lo ngại việc voi tham gia hội thi sẽ bị tác động mạnh. Theo ông Nguyễn Văn Hà, Phó Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Đắk Lắk, trước khi tổ chức Hội voi Buôn Đôn, Tổ chức Động vật châu Á đã có văn bản gửi UBND tỉnh Đắk Lắk đề nghị loại bỏ các hoạt động mang tính đối kháng mạnh, tác động đến voi. Tuy nhiên, với kế hoạch, kịch bản của hội voi đã được xây dựng từ trước, ngoài ra các hoạt động trên đã thành truyền thống của dân tộc bản địa nên chưa loại bỏ ngay được. Mùa lễ hội sau, đơn vị sẽ yêu cầu địa phương tổ chức các hoạt động nhẹ nhàng hơn, hạn chế thấp nhất các tác động đến voi.

Du lịch thân thiện cùng voi

Vào những năm 80 của thế kỷ trước, tỉnh Đắk Lắk có trên 500 voi nhà nhưng đến nay chỉ lại còn 45 con (gồm 26 voi cái và 19 voi đực). Đa phần voi nhà được sử dụng để chở khách du lịch thưởng ngoạn núi rừng Tây Nguyên. Điều đáng nói, hơn 30 năm qua, không có cá thể voi nhà nào ở Đắk Lắk sinh sản được. Việc voi nhà không sinh được có nhiều lý do như già yếu, chở khách nhiều khiến sức khỏe giảm sút… khiến loài voi nhà có nguy cơ tuyệt chủng. Trước tình hình đó, Tổ chức Động vật châu Á đã hỗ trợ 65.000USD trong thời gian 5 năm cho Vườn quốc gia Yok Đôn (huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk) chuyển đổi mô hình du lịch cưỡi voi sang mô hình du lịch thân thiện cùng voi. Đây là mô hình đầu tiên áp dụng tại Việt Nam, là tín hiệu vui cho đàn voi nhà đang bị cày ải quá nhiều khiến sức khỏe suy kiệt.

Ông Vũ Đức Giỏi, Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục môi trường và dịch vụ, Vườn quốc gia Yok Đôn, cho biết Tổ chức Động vật châu Á đã hỗ trợ cho vườn 13.000USD làm kinh phí hoạt động mô hình trong năm đầu tiên. Số tiền trên được sử dụng vào việc xây dựng khu chăn thả, trồng thêm cây làm thức ăn cho voi, kinh phí chăm sóc voi… Ngoài ra, số tiền thu về từ các tour du lịch cũng dùng để phát triển thêm các hạng mục phụ trợ để đáp ứng nhu cầu thu hút khách. Với mô hình mới này, du khách sẽ đứng từ xa theo dõi các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của voi như: ăn, tắm, ngủ, chạy nhảy… Hơn 8 tháng áp dụng mô hình, bước đầu đã có dấu hiệu khả quan khi có nhiều tour du lịch đến vườn chỉ để trải nghiệm các hoạt động cùng voi và du khách; đặc biệt, du khách nước ngoài rất thích thú loại hình này. Nếu so với du lịch cưỡi voi, mô hình này kinh phí thu về thấp hơn, nhưng mang lại giá trị giáo dục cao hơn về bảo vệ động vật và bảo vệ môi trường.

Theo ông Nguyễn Công Chung, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn voi Đắk Lắk, sau 8 tháng thực hiện mô hình thân thiện cùng voi, qua khảo sát đánh giá cho thấy, những con voi ở Vườn quốc gia Yok Đôn khỏe mạnh và sung mãn hơn so với trước. Voi ở vườn không còn đau ốm vặt và không còn trơ xương như những con voi đang phục vụ chở khách ở các khu du lịch. Đây là dấu hiệu khả quan nhất trong vấn đề bảo vệ đàn voi nhà trong du lịch. Hiện trung tâm đang tiếp tục kêu gọi Tổ chức Động vật châu Á và các tổ chức, cá nhân hỗ trợ tài chính để nhân rộng mô hình này nhằm thay thế mô hình phục vụ cưỡi voi trong tương lai, vì mục đích gắn bảo tồn sinh cảnh, thân thiện môi trường với động vật và con người.

Theo ĐÔNG NGUYÊN - HỮU PHÚC (SGGP)