Bảo tồn, phát huy di sản bài chòi ở Quy Nhơn: Sinh động trong đời sống
Tại hội nghị triển khai công tác do Sở VH&TT vừa tổ chức, TP Quy Nhơn được đánh giá là một trong những địa phương làm rất tốt công tác bảo tồn và phát huy di sản bài chòi. Theo đó, TP Quy Nhơn không chỉ bảo tồn, một số nơi của thành phố đã đem bài chòi phục vụ du lịch, đưa bài chòi trở thành sản phẩm du lịch văn hóa dành cho du khách mỗi khi đến với thành phố này.
Để làm được những việc đó, nhiều năm qua, thành phố đã tập trung nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc tại địa phương, trong đó có việc phục dựng phát triển loại hình Hội đánh bài chòi dân gian.
Đội bài chòi cổ xã Nhơn Hải phục vụ bài chòi ngày xuân.
Lan tỏa và bảo tồn
Theo bà Nguyễn Thị Quý Nhất, Phó Giám đốc Trung tâm VH-TT&TT TP Quy Nhơn, từ năm 2011 đến nay, Trung tâm VH-TT&TT TP Quy Nhơn đã 7 lần tổ chức lớp tập huấn hô hát bài chòi dân gian cho cán bộ, nghệ nhân và nhân dân trên địa bàn TP Quy Nhơn và 11 lần tổ chức hội thi diễn xướng bài chòi dân gian vào các dịp Tết cổ truyền và trong các kỳ tổ chức Ngày hội VH&TT miền biển của thành phố.
“Mình chưa lên chòi để tham gia lễ hội đánh bài chòi mùa xuân, nhưng nghe làn điệu, lời giới thiệu, cách bài trí sắp xếp tại một vị trí công cộng tuyệt đẹp, ngắm niềm vui của công chúng và nghe nụ cười tự nhiên thấy rất dễ chịu. Lễ hội ở Bình Ðịnh giản dị mà vui tươi, chân thành và nồng hậu. Ở ngoài Bắc có rất nhiều lễ hội nhưng xem ra tôi thấy không gian lễ hội trong này dễ chịu, dễ tiếp nhận hơn”.
Họa sĩ NGUYỄN TUẤN THỊNH - Trung tâm sản xuất phim truyền hình thuộc Đài Truyền hình Việt Nam (VFC)
Để bài chòi lan rộng và bảo tồn dài lâu vừa bài bản sinh động vừa đảm bảo tính khoa học, kế thừa, đầu năm 2018, Trung tâm tổ chức sưu tầm biên soạn hệ thống câu thai bài chòi dành cho lứa tuổi học sinh. Trung tâm và Phòng GD&ĐT phối hợp tổ chức tập huấn hô hát bài chòi dân gian và Hội thi “Diễn xướng bài chòi dân gian”cho học sinh các trường THCS. Thông qua hoạt động này, bài chòi đã có mặt trong các tiết học ngoại khóa, hoạt động chuyên đề vào các ngày kỷ niệm...
Theo thầy Trần Ngọc Hòa, Hiệu trưởng Trường THCS Đống Đa (TP Quy Nhơn), Trường có đội bài chòi khá tốt, tuy nhiên nhà trường vẫn mong muốn nhiều học sinh biết đến bài chòi nhiều hơn, do vậy mà năm ngoái, trường tổ chức Hội thi “Thử làm anh hiệu bài chòi” cho học sinh khối lớp 8 và khối lớp 9 nhân dịp kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam. Và bất ngờ được học sinh hưởng ứng rất hăng hái.
Một ưu thế rất lớn của Quy Nhơn là thành phố có đội ngũ nghệ nhân giàu tâm huyết với di sản của cha ông. Chuẩn bị cho Hội thi “Diễn xướng bài chòi dân gian” diễn ra tối mùng 8 và mùng 9 Tết Nguyên đán Kỷ Hợi vừa rồi, nghệ nhân Trần Hữu Phước đã vui vẻ nhận lời giúp đội phường Lê Hồng Phong luyện tập chu đáo. Trước mỗi buổi tập, thầy luôn đến sớm hơn cả trò! “Ai nhờ, tôi cũng đều sẵn sàng, vì luyện tập cho nhiều người là cách để bảo tồn loại hình nghệ thuật truyền thống của tổ tiên mình” - ông Phước tâm sự.
Sản phẩm du lịch văn hóa
Khác với mọi năm, từ trước Tết Nguyên đán, TP Quy Nhơn đã tổ chức hội đánh bài chòi phục vụ du xuân đón Tết. Đây cũng là địa chỉ của các đoàn du lịch ghé thăm mỗi đêm du xuân ở Quy Nhơn. Năm nay, tại hội đánh bài chòi, không chỉ có không khí hăm hở của người dân, những người con xa quê mà còn có nhiều đoàn khách ghé đến bằng xe điện, tạo khung cảnh tươi mới cho hội đánh bài chòi. Cùng với đó, hàng năm nhiều đơn vị cũng đã tổ chức hội đánh bài chòi phục vụ du lịch như: xã Nhơn Hải, xã Nhơn Châu, xã Nhơn Lý, phường Trần Hưng Đạo…
Theo ông Nguyễn Văn Minh, đội trưởng đội bài chòi cổ Nhơn Hải, từ năm 2014, các quán phục vụ du lịch ở xã, đặc biệt là ở đảo Hòn Khô đã liên kết và mời đội ra biểu diễn, dạo này lịch diễn của đội khá dày, không khí, tinh thần các thành viên trong đội vui hẳn lên vì chúng tôi được giới thiệu di sản bài chòi của quê hương mình đến với du khách.
Tương tự Nhơn Hải, ở Nhơn Châu, theo ông Trần Hữu Phước, nghệ nhân bài chòi của xã đảo, thỉnh thoảng nếu có các đoàn du khách đến, họ yêu cầu chúng tôi sẽ phục vụ. Dù không dựng chòi chỉ biểu diễn theo kiểu... salon nhưng họ vẫn thích thú lắm.
Anh Nguyễn Văn Thiêm, đại diện quán dịch vụ du lịch Tiên Sa Tourist cho biết, khi du khách theo tour yêu cầu, chúng tôi sẽ liên hệ trước với đội bài chòi khoảng 1 tuần để họ chuẩn bị. Khách phương xa, đặc biệt là khách ở Hà Nội rất thích thú với loại hình văn hóa này. Mỗi đoàn khách, chúng tôi đều giới thiệu về bài chòi, qua đó, du khách không chỉ có thêm trải nghiệm thú vị mà còn là cách để quảng bá di sản văn hóa của quê hương mình.
THẢO KHUY