Xã Nhơn Phúc (TX An Nhơn): Người dân đồng lòng giữ vườn kơ nia trăm tuổi
Hàng chục năm nay, người dân ở thôn Hòa Mỹ (xã Nhơn Phúc, TX An Nhơn) có quy ước “bất thành văn” trong việc bảo vệ, giữ gìn vườn cây kơ nia hàng trăm năm tuổi tại khuôn viên Nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ. Nhờ đó, vườn kơ nia cổ thụ không bị xâm hại, sừng sững với thời gian.
Vườn kơ nia cổ thụ tại khuôn viên Nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ.
Vườn kơ nia (người dân địa phương gọi là cây cầy) có khoảng hơn 20 cây, mọc xung quanh khuôn viên Nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ - tọa lạc ở xóm Phú Mỹ. Khu vực này trước kia có tục danh rừng Cấm, bởi thời điểm trước năm 1945, chính quyền không cho người dân vào chặt, khai thác cây.
Cây kơ nia có tên khoa học là Irvingia malayana, nguồn gốc ở châu Phi và Ðông Nam Á; ở Việt Nam, cây tập trung chủ yếu tại các tỉnh Tây Nguyên. Cây kơ nia mang ý nghĩa tâm linh đối với người dân tộc thiểu số. Họ coi cây là nơi trú ngụ của thần thánh, của vong linh những người đã khuất. Ngoài ra, cây kơ nia có tác dụng làm thuốc chữa no hơi, đầy bụng, trừ sốt rét rừng, chói nước; vỏ cây dùng làm thuốc cho phụ nữ mới sinh giúp bổ huyết.
Đến nay, không ai biết chính xác vườn kơ nia có tự lúc nào. Những cụ cao tuổi nhất còn sống ở thôn Hòa Mỹ cũng chỉ biết rằng vườn cây đã có trước lúc các cụ sinh ra, lớn lên. Cụ Lê Xuân Hương, 91 tuổi, kể: “Năm tui 5 - 6 tuổi thì ở vùng rừng Cấm đã có rất nhiều cây kơ nia, có những cây cao hàng chục mét. Qua bom đạn chiến tranh, rừng kơ nia bị ảnh hưởng, nhiều cây to bị cháy, chết. Ngoài ra, khoảng năm 1945, chính quyền cho chặt một số cây lớn để làm cầu phục vụ việc đi lại. Từ những năm 80 của thế kỷ trước, khu vực rừng Cấm dần dần được người dân khai hoang, vỡ hóa, không ít cây kơ nia bị chặt phá. Cách đây chừng 20 năm, việc bảo vệ, giữ gìn số cây kơ nia còn lại mới được địa phương và người dân chú ý đến”.
Để bảo vệ, giữ gìn vườn kơ nia, Ban nhân dân thôn Hòa Mỹ và các cụ cao niên trong thôn thường xuyên nhắc nhở người dân địa phương không được chặt cây lấy gỗ hoặc đốt phá cây. Một quy tắc “bất thành văn” được lập ra là ai chặt phá cây sẽ bị “bêu tên, kiểm điểm” trong các cuộc họp thôn, xóm. Hầu hết người dân trong thôn đều tự giác chấp hành bởi họ không muốn phá vỡ “quy tắc”; cũng như “ngại” đụng chạm tới vườn cây hàng trăm năm tuổi.
Gần đây, xung quanh khuôn viên Nhà văn hóa thôn Hòa Mỹ được chính quyền địa phương đầu tư xây dựng tường rào, cổng ngõ, bao trùm vườn kơ nia bên trong. Nhờ vậy, vườn kơ nia được bảo vệ, giữ gìn tốt hơn; tán lá xanh tốt, sum xuê, che bóng mát cho Nhà văn hóa.
Ông Phan Văn Thiệt, Trưởng ban công tác Mặt trận thôn Hòa Mỹ, thổ lộ: Để giữ gìn vườn cây cổ thụ, Ban nhân dân thôn và người dân địa phương cùng thống nhất không chặt phá, xâm hại số cây còn lại. Những người cao tuổi thường xuyên nhắc nhở thế hệ con, cháu sau này phải cố gắng giữ gìn, bảo vệ vườn kơ nia; xem đó như một phần lịch sử của thôn, xóm.
VĂN LỰC - XUÂN THỨC