Vực dậy danh trà Gò Loi
Chè Gò Loi một thời là đặc sản nức tiếng của Hoài Ân. Tuy nhiên vì nhiều nguyên nhân, cây chè đã chìm vào quên lãng và đánh mất thương hiệu. Vài năm nay, người dân và chính quyền địa phương đã có nhiều nỗ lực để vực dậy danh chè này.
Gò Loi là một địa danh thuộc xã Ân Tường Tây, huyện Hoài Ân. Đặc thù thổ nhưỡng của vùng đất này là đất sỏi cơm, rất phù hợp với việc trồng cây công nghiệp như hồ tiêu, chè, cà phê. Năm 1979, một nông trường chuyên canh chè đã được tỉnh thành lập tại đây. Chỉ khoảng 30 ha, chủ yếu tiêu dùng trong nước, nhưng danh trà Gò Loi đã được nhiều người biết đến, bởi vị ngon đặc trưng của nó. Thế nhưng, đến năm 1998, nông trường chè giải thể. Nhiều diện tích cây chè bị phá bỏ để trồng loại cây khác. Chỉ còn vài hộ đam mê theo đuổi nghiệp trồng chè.
Nông dân đang thu hoạch chè tại hộ ông Nguyễn Hữu Oanh, thôn Tân Thịnh, xã Ân Tường Tây.
CHUNG TAY VỰC DẬY
Các hộ Nguyễn Hữu Oanh, Nguyễn Phước Cầu và Lê Văn Dũng là những người có công rất lớn trong việc giữ thương hiệu chè Gò Loi. Sau khi nông trường chè giải thể, họ đã từng vét hết tài sản để mua hóa giá khoảng 10 ha chè mà không được quyền sở hữu đất. Ông Nguyễn Hữu Oanh (ở thôn Tân Thịnh, xã Ân Tường Tây) - nguyên Trưởng phòng kế hoạch của nông trường chè Gò Loi, giờ là phụ trách Chi hội nghề trồng chè Gò Loi, nhớ lại: “Tôi và một vài hộ khác mua lại số ít diện tích đất có chè vì muốn giữ lại thương hiệu chè Gò Loi. Lúc ấy, nếu tôi không mua thì diện tích chè bây giờ sẽ biến mất. Cây chè Gò Loi vĩnh viễn không xuất hiện trên thị trường nữa”.
Mua đất phát triển cây chè, song công việc không thuận lợi. Những người như ông Oanh có lúc đã nghĩ đến việc từ bỏ giấc mơ chè vì thiếu vốn, thiếu nước tưới. Nhưng rồi lòng say mê cây chè và quyết tâm bám đất quê hương để duy trì nghề truyền thống đã thúc đẩy các hộ nông dân từng bước vượt qua khó khăn. Mất không ít thời gian để tìm đọc nhiều tài liệu về cây chè, tham gia hội chợ kinh tế để học hỏi cách trồng và chế biến chè. Gần đây, được sự trợ giúp của chương trình khuyến công, ông Oanh đã trang bị một máy sao chè, công suất 1,5 kg trà khô/mẻ và máy hút khí phục vụ việc đóng gói và bảo quản trà. Đến nay, chính cây chè Gò Loi đã giúp gia đình ông và những hộ trồng chè khác không chỉ ổn định cuộc sống mà còn có thu nhập khá. “1 ha chè mỗi tháng tôi thu 60 kg trà thương phẩm, giá mỗi kg chè dao động từ 300- 500 ngàn đồng, tùy theo loại. Sau khi trừ chi phí, mỗi tháng tôi thu khoảng 10 triệu đồng”, ông Oanh bộc bạch.
Cùng với việc nâng cao kỹ thuật chế biến, ông Oanh còn liên hệ để đăng ký thương hiệu cho sản phẩm và ngày 19.5.2016 thương hiệu Trà Gò Loi đã chính thức được công nhận. Như vậy, sau gần 20 năm kể từ ngày nông trường chè Gò Loi giải thể, thương hiệu chè Gò Loi mới trở lại với người Hoài Ân và góp mặt vào thị trường hàng tiêu dùng bằng chính nỗ lực và niềm đam mê cây chè của những người con quê hương.
“Hiện nay giá trà Gò Loi rất cao (khoảng 300 - 500 ngàn đồng/kg) nhưng không có để bán. Việc khôi phục lại chè Gò Loi không những mang lại hiệu quả kinh tế cao mà còn tạo được nhiều việc làm cho người dân nơi đây”, ông Oanh vui mừng nói.
Sau khi hái chè, công đoạn tách và sao chè hết sức quan trọng.
SẼ THÀNH LẬP HTX CHÈ GÒ LOI
Huyện Hoài Ân coi cây chè là một trong 7 loại cây trồng nằm trong cơ cấu phát triển để trở thành hàng hóa trong Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới của huyện. Theo đó, cây chè được xếp đầu bảng, kế đến là bơ sáp, bưởi da xanh, dừa xiêm, sầu riêng, cam quýt và thanh long ruột đỏ. Giai đoạn 2016 - 2020, Hoài Ân quy hoạch phát triển diện tích trồng cây chè 42,5 ha. Theo đó, sẽ thực hiện hỗ trợ 100% về giống, 20% hệ thống tưới tiêu, điện nước và kỹ thuật cho các hộ dân trồng chè. Vùng trồng chè nguyên liệu cũng không chỉ dừng ở xã Ân Tường Tây như bây giờ mà sẽ mở rộng ra nhiều xã.
Vị ngọt đậm đà tạo nên danh tiếng
Chè Gò Loi đang được các hộ ở Hoài Ân chế biến bằng phương pháp thủ công và bằng máy. Ông Nguyễn Phước Cầu (thị trấn Tăng Bạt Hổ) - một trong những người “sành chè” và đã góp công khôi phục chè Gò Loi nhận định: Không đẹp hình như trà Thái Nguyên, cũng không đạt đến trình độ mốc cau - cánh đẹp như hoa cau và mốc trắng đều đặn như có tuyết bám vào - sắc nước cũng không vàng xanh bằng, nhưng vị đậm đà và độ ngọt của nước trà Gò Loi chính là đặc trưng làm cho nhiều người nhớ đến.
Để cụ thể hóa chủ trương này, huyện Hoài Ân đang xây dựng phương án thành lập HTX chè Gò Loi và giao lãnh đạo xã Ân Tường Tây khảo sát, lên phương án quy hoạch diện tích trồng chè. Bà Phạm Thị Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND xã Ân Tường Tây, cho biết: “Địa phương hiện có 6 ha cây chè được trồng tập trung, phân tán đang cho thu hoạch, chủ yếu ở thôn Tân Thịnh. Theo kế hoạch, năm 2019, huyện Hoài Ân sẽ hỗ trợ giống, tạo điều kiện cho người dân mở rộng diện tích canh tác lên 12 ha. Chủ trương này nhận được sự ủng hộ rất lớn từ người dân”.
Theo bà Hà, sau khi mở rộng diện tích cây chè, xã tiếp tục rà soát, khoanh vùng sản xuất tập trung, ổn định. Từ đây, xã sẽ thành lập HTX trồng chè để hình thành chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. HTX NN 1 Ân Tường Tây là đơn vị được dự kiến đảm đương nhiệm vụ “xâu đầu mối” về công tác quản lý, thu mua, cung ứng trà ra thị trường.
HỨA HẸN VƯƠN XA
Để tiếp tục phát triển sâu rộng, việc tổ chức đăng ký quyền bảo hộ sở hữu công nghiệp nhãn hiệu chứng nhận cho trà Gò Loi là hết sức cần thiết. Ông Nguyễn Văn Hòa, Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Hoài Ân, cho biết: “Nếu không có gì trục trặc, cuối năm 2019, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) sẽ xác lập quyền nhãn hiệu chứng nhận cho trà Gò Loi”.
Theo ông Nguyễn Hữu Khúc, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện Hoài Ân, sau khi chè Gò Loi được công nhận nhãn hiệu tập thể. Huyện sẽ xây dựng quy trình trồng chè đủ tiêu chuẩn, hỗ trợ người dân kỹ thuật để nâng cao chất lượng sao chè… “Chủ trương của huyện sẽ tạo điều kiện tối đa cho thương hiệu trà Gò Loi phát triển, lan rộng trong cả nước và xuất khẩu”, ông Khúc nhấn mạnh.
Về phía người trồng chè, ông Oanh chia sẻ: “Trà Gò Loi là một sản phẩm vừa có thể đem lại hiệu quả kinh tế cao vừa là một đặc sản có giá trị văn hóa ẩm thực vùng miền. Nếu có điều kiện phát triển, trà sẽ góp phần làm tăng giá trị bản sắc không lẫn vào đâu được của đất Bình Định. Chè Gò Loi khi được công nhận nhãn hiệu tập thể, người trồng chè phải thay đổi cách đầu tư, chăm sóc để cây chè phát triển tốt nhất, đặc biệt tạo ra những sản phẩm trà sạch, thơm ngon và bổ dưỡng”.
TRỌNG LỢI