Làng nghề nón ngựa Phú Gia: Gìn giữ nét đẹp truyền thống
Trải qua hơn 300 năm, làng nghề nón ngựa truyền thống ở thôn Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát ít nhiều bị mai một do nhiều yếu tố khách quan. Song, các hộ làm nón ngựa nơi đây vượt lên yếu tố thị trường, bằng chính đôi bàn tay khéo léo, sự tỉ mỉ trong từng đường kim mũi chỉ họ vẫn cần mẫn làm ra những chiếc nón mang đậm bản sắc văn hóa của người dân Bình Định.
Cơ sở làm nón ngựa của ông Đỗ Văn Lan, được xem là nơi còn lưu giữ và phát triển mạnh về nghề làm nón ngựa. Năm nay 72 tuổi, ông đã có hơn 55 năm gắn bó với nghề này.
Ông Lan cho biết, nhà ông đã trải qua 4 đời làm nghề nón ngựa, sở dĩ có tên nón ngựa là vì ngày xưa, những nghệ nhân ở đây làm ra chiếc nón này để vua, quan đội khi ngồi trên lưng ngựa. Các họa tiết thêu trên nón khác nhau tương ứng với chức vụ, phẩm hàm của từng người.
Các công đoạn làm nón hoàn toàn là thủ công với các nguyên liệu như: cây giang, lá kè (lá cọ), rễ dứa rừng, cước, chỉ màu, vải the... Để hoàn thành được chiếc nón, người làm phải trải qua 10 công đoạn, trong đó có 3 công đoạn chính là làm sườn nón, thêu hoa văn và lợp lá. Mỗi chiếc nón được làm từ 3 đến 10 ngày tùy độ phức tạp.
“Phải là những người làm lâu năm mới có thể làm được sườn nón nhuyễn đẹp, kết hợp với lợp lá phải thẳng, đều, chắc chắn, thời hạn sử dụng có thể lên đến 100 năm. Các họa tiết hiện nay được khách hàng ưa chuộng như hoa mai, lam, cúc trúc hay long, lân, quy, phụng, ngũ long tranh châu, mỗi chiếc nón có giá từ 300 ngàn đến 3 triệu đồng, tùy theo yêu cầu của khách hàng”. Ông Đỗ Văn Lan cho biết thêm.
Hiện nay ở xã Cát Tường, huyện Phù Cát có khoảng 100 hộ chuyên làm nón ngựa, mặc dù ngày công thấp và đầu ra còn bấp bênh, nhưng các hộ dân nơi đây luôn cố gắng tìm cách lưu giữ để nghề này không bị mất đi.
Chị Đỗ Thị Sự, 49 tuổi, ở xã Cát Tường, huyện Phù Cát đã theo nghề được 40 năm cho biết “Từ nhỏ đã được cha chỉ dạy làm nón, đến nay tôi vẫn luôn cố gắng làm và truyền lại cho con để giữ nghề của cha ông”.
Chị Victoria Hofer, du khách Áo cho biết, tôi đã được nghe nhiều về nón ngựa, nhưng giờ được tận mắt thấy mọi người làm, giúp tôi hiểu thêm văn hóa nơi đây, đây là một trải nghiệm rất tuyệt vời, tôi đã mua và đội nón, rất vừa. Tôi rất thích và yêu nơi này.
Làng nghề nón ngựa Phú Gia đã được UBND tỉnh Bình Định công nhận là làng nghề truyền thống, đạt danh hiệu Làng nghề tiêu biểu Việt Nam và được chọn xây dựng mô hình Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Để có thể lưu giữ, phát triển làng nghề nón ngựa, bên cạnh công tác quảng bá phải gắn với phát triển du lịch, giúp du khách đến gần hơn với sản phẩm thủ công độc đáo này, để những chiếc nón ngựa có thể đi xa, góp phần làm phong phú hơn những nét văn hóa đặc sắc của Bình Định.
PHAN TUẤN (thực hiện)