“Tang bồng” là gì?

Đọc thơ văn của người xưa hay đâu đó trong cuộc sống, ta thường gặp các cụm từ “nợ tang bồng”, “chí tang bồng”, “khách tang bồng”; thành ngữ “thỏa/phỉ chí tang bồng”. Đối với nhiều người, nhất là các bạn trẻ hiện nay, không hẳn ai cũng rõ nghĩa của chúng.

“Tang bồng” là dạng rút gọn của thành ngữ gốc Hán “tang hồ bồng thỉ” hoặc “tang bồng hồ thỉ”. Trong đó, “tang” là cây dâu; “bồng” là tên một loại cỏ thuộc chi ngải, cỏ bồng; “hồ” là cây cung và “thỉ” là mũi tên. “Tang hồ bồng thỉ” chính là cây cung làm bằng cành dâu, mũi tên làm bằng cỏ bồng. Tuy nhiên, nghĩa của những ngữ liệu trên không phải để chỉ một loại đồ vật/vũ khí là cung tên.

Ý nghĩa của “tang bồng” bắt nguồn từ một truyền thống văn hóa của người Trung Hoa thời cổ. Ngày xưa, khi sinh được con trai, người ta lấy cung làm từ cành dâu có mũi tên làm từ cỏ bồng, bắn ra sáu hướng: Đông, tây, nam, bắc, lên trời và xuống đất với mong ước sau này, người con trai lớn lên có thể tung hoành khắp nơi trong thiên hạ, làm được việc lớn để giúp đời. Từ đó, “tang bồng” được dùng để chỉ mộng công danh, chí làm trai và rộng ra là ước vọng cống hiến cho dân tộc, xã hội, cộng đồng. Cho nên, trong văn học trung đại Việt Nam, ngữ liệu này được dùng rất nhiều trong dòng thơ tỏ lòng, nói chí, thuật hoài.

Từ câu chuyện văn hóa trên, có thể thấy, người xưa đã sớm ý thức được vai trò quan trọng của lý tưởng, hoài bão đối với con người, nhất là tuổi trẻ. Đáng tiếc là hiện nay, trong khi việc thực hiện lý tưởng thuận lợi hơn nhiều thì một bộ phận giới trẻ lại sống không có một hoài bão, lý tưởng cao đẹp nào. Thế giới ảo trên mạng xã hội, lối sống không lành mạnh, coi trọng hưởng thụ đã và đang khiến cuộc sống của không ít bạn trẻ không còn chút nào “tang bồng hồ thỉ” nữa.

ThS. PHẠM TUẤN VŨ