Bài chòi & đời sống văn hóa ở cơ sở

Tháng 10 vừa qua, Sở VH&TT - Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa tỉnh - đã tổ chức đội tuyên truyền lưu động thực hiện chương trình truyền thông “Di sản bài chòi với công tác xây dựng đời sống văn hóa” ở hai địa phương trong tỉnh. Ðợt truyền thông được người dân nhiệt tình đón nhận.

Tham gia đội tuyên truyền lưu động có Nghệ nhân nhân dân Minh Đức (huyện Phù Cát), Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Phú (huyện Tuy Phước), cùng nhiều nghệ nhân, diễn viên, nhạc công ở TP Quy Nhơn và TX An Nhơn. Hai chương trình tại xã Cát Tường, huyện Phù Cát (ngày 18.10) và xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ (ngày 29.10) đã thu hút đông người xem, phát huy hiệu quả hình thức tuyên truyền gắn kết “hai trong một”.  

Chương trình truyền thông “Di sản bài chòi với công tác xây dựng đời sống văn hóa” vào đêm 18.10 tại xã Cát Tường, huyện Phù Cát.

Chương trình được dàn dựng thời lượng 90 phút. Trong đó, phần mở đầu tuyên truyền, giới thiệu chung về phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, nghệ thuật Bài chòi Trung bộ Việt Nam được vinh danh Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ở phần thứ hai, kết hợp hát các làn điệu dân ca, bài chòi cùng pa nô tuyên truyền những nội dung, hiệu quả thiết thực của phong trào. Phần thứ ba tạo điểm nhấn khác biệt cho chương trình, khi quảng bá về hội bài chòi cổ gắn với tuyên truyền phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa bằng hình thức sân khấu hóa.

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Phú chia sẻ: “Tôi rất hào hứng khi được giao viết kịch bản cho chương trình truyền thông. Từ kinh nghiệm tham gia làm hiệu trong hội đánh bài chòi cổ những năm qua, cũng như tìm hiểu tài liệu, nắm bắt thêm các nội dung phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, tôi nỗ lực xây dựng chương trình tuyên truyền sao cho mềm mại, sinh động, người xem tiếp cận vấn đề mình muốn chuyển tải nhẹ nhàng, vui vẻ; đồng thời qua đó có thể biết qua các làn điệu dân ca, hô hát bài chòi - tức là cảm nhận và hiểu thêm về di sản văn hóa. Cũng nhờ làm chương trình mà tôi nhen được cảm hứng, tìm tòi viết thêm được nhiều câu thai mới…”.  

Hội đánh bài chòi cổ được tái hiện theo hình thức sân khấu hóa. Một số khán giả phía dưới được phát mỗi người một thẻ bài, hào hứng theo dõi, nếu trúng con bài mình đang giữ thì được các nghệ nhân đến dâng thưởng, hát chúc mừng. Do thời lượng chương trình có hạn, trong tổng số 27 con bài trong hội đánh bài chòi cổ, chỉ chọn giới thiệu 14 con bài gắn với những câu thai được sáng tác mới, nhưng vẫn thể hiện đặc trưng dí dỏm, sâu sắc bài chòi của dân gian, đồng thời lồng ghép khéo léo các nội dung tuyên truyền. Như, con bài “Ba Gà” được gắn với tên người nông dân sản xuất giỏi, được xã biểu dương. Một hiệu nữ giới thiệu: Anh có lắm tài, giỏi việc làm ăn/Nuôi heo sinh sản nhiều đàn/Gà nuôi đàn đàn, trứng đẻ hàng trăm/Bà con mới đặt tên anh/Người chăn nuôi giỏi, nổi danh Ba Gà. Hiệu nữ khác cùng tiếp lời khen anh Ba Gà, rồi dẫn dắt liên hệ đến nhân vật tiêu cực Bảy Cò suốt ngày: Bỏ cày cá độ đá gà/Bán nhà, bán đất để mà đỏ đen/Cái tật trộm cắp ăn quen/Bắt gà, bẻ bí, rối ren trăm đường/Bà con khuyên nhủ vì thương/Bảy Cò nên học cái gương anh Ba Gà.

Trong chương trình, Nghệ nhân nhân dân Minh Đức còn biểu diễn trích đoạn bài chòi cổ, tạo thêm sự cuốn hút với người xem. So với nhiều loại hình nghệ thuật khác, ở bài chòi cổ, khán giả và nghệ sĩ được tương tác nhiều hơn, không gian tương tác cũng linh hoạt hơn, đặc biệt là trong phần giao lưu, khi nhiều khán giả được khuyến khích hát các làn điệu dân ca, bài chòi, hay câu thai bài chòi cổ.

Nghệ nhân nhân dân Minh Đức bày tỏ: “Qua hai đêm diễn, nghệ nhân chúng tôi cùng chung niềm vui khi thấy khán giả hào hứng đón nhận. Bản thân tôi đã tham gia rất nhiều hội đánh bài chòi cổ, chương trình quảng bá di sản, nhưng lần đầu tiên được tham gia một đợt truyền thông kiểu này. Tôi vui vì ở đây mình được giao lưu nhiều hơn với công chúng, thấy rõ một điều là các làn điệu dân ca, hô hát bài chòi đạt hiệu quả như thế nào trong tuyên truyền xây dựng đời sống văn hóa. Vì vậy tôi rất mong chương trình truyền thông này sẽ còn tiếp tục được tổ chức tại nhiều địa phương trong tỉnh, nhất là những nơi mà bà con còn chưa biết nhiều về hội bài chòi cổ. Những chương trình như thế này góp phần quảng bá bài chòi rộng rãi với mọi người”.  

HOÀI THU