Quy hoạch, xây dựng đô thị xanh và thông minh
Khái niệm đô thị xanh và thông minh được nêu ra tại các diễn đàn đô thị và hội thảo về quy hoạch phát triển đô thị trong thời gian gần đây. Tuy chưa xây dựng mô hình cụ thể hoặc chuẩn mực cho đô thị thông minh, nhưng từng bước các đô thị loại 1-2 ở nước ta đã chọn phát triển các dịch vụ xã hội và quản lý theo chiều hướng thông minh.
Vậy, để hướng tới một đô thị thông minh chúng ta cần phải có điều kiện và cách làm như thế nào? Trên nền tảng hiện hữu và đặc thù của từng đô thị, chúng ta thử đặt vấn đề về các giải pháp xử lý hiện trạng, phát triển các yếu tố mới.
Thực trạng
Đặc điểm chung của các đô thị vừa là quy hoạch không gian đô thị chắp vá qua các thời kỳ phát triển, xây dựng cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ, chưa hiện đại. Công trình nhà ở và các khu dân cư mới phát triển so với các khu dân cư từ trước có sự cách biệt về kiến trúc cũng như mật độ dân số, chất lượng và số lượng hạ tầng kỹ thuật và các dịch vụ công khác như mật độ, cường độ giao thông, phương tiện đi lại… Ý thức tập quán lối sống, chấp hành pháp luật của người dân, cùng với nỗ lực của chính quyền quản lý xã hội và cung cấp dịch vụ công cũng đem lại hiệu quả khác nhau. Tại những đô thị phát triển chính quyền đang chỉnh trang đô thị theo hướng hiện đại, sắp đặt các khu chức năng liên hoàn tiếp cận thuận tiện các tụ điểm giao thông công cộng; an ninh trật tự được phối hợp kiểm soát đem lại sự an tâm và tin tưởng cho người dân.
Quy hoạch đô thị chung đã cố gắng kết nối với khu đô thị trung tâm, nhưng khi thực hiện từng phần trong tổng thể đó do nhiều chủ đầu tư được điều chỉnh lại trong quy hoạch chi tiết có thể phá vỡ hoặc thay đổi định hướng từ đầu làm mất đi ý tưởng trong quy hoạch chung; xây dựng hạ tầng với chất lượng chưa được chú ý, các hạng mục không đủ nên các khu chức năng trong các khu đô thị có hạ tầng kỹ thuật khác nhau về mức đồng bộ.
Hành động của chúng ta
Từ hiện trạng trên, xin đề xuất một số vấn đề có thể thực hiện nhằm đem lại hữu ích cho một đô thị thông minh:
Về quy hoạch, cần mở rộng, xây dựng các khu đô thị mới cận kề các khu đô thị hiện hữu, kết nối hợp lý các khu chức năng đô thị cũ và mới các ý tưởng hiện đại hạ tầng và điều chỉnh các khu chức năng phải được xác định rõ trong chiến lược phát triển tổng thể khu đô thị đó. Từ đó các khu chức năng mới được xác định theo hướng phát triển giao thông, công cộng chung, các khu hành chính, tài chính, thương mại, giải trí, nhà ở cao cấp, khu nhà ở cư dân sắp đặt sao cho người dân di chuyển tiếp cận nhanh các tụ điểm giao thông, các khu vui chơi giải trí, mua sắm liên hoàn với các đầu mối đi lại nội thành, quảng trường thành phố ở khu vực tiệm cận nút giao thông. Khu thể thao liên hợp ở đường vành đai ngoại biên nhưng phải tiếp cận giao thông như quảng trường. Giao thông đường thủy kết hợp với các cảng cá địa phương và nơi cập tàu thuận tiện an toàn. Chiếu sáng với kỹ thuật tự động, đa năng, thẩm mỹ và hiệu năng cao làm cho thành phố sáng đẹp lung linh, ánh sáng quảng cáo tận dụng tối đa, tăng thêm vẻ đẹp thành phố, các khu vực đường nhỏ, hẻm, khu lao động cư dân đi lại về đêm nhiều cần chiếu sáng đầy đủ để đảm bảo an toàn giao thông và trật tự xã hội. Ứng dụng công nghệ thông tin vào đời sống xã hội giúp việc thông tin qua lại giữa chính quyền, doanh nghiệp, tổ chức đoàn thể, nhân dân nhanh nhất, sử dụng các thiết bị sẵn có như tivi, điện thoại di động, các trụ thông tin quảng cáo đưa thông tin tới người dân nhanh và hiệu quả nhất.
Về vai trò của người dân và doanh nghiệp, người dân là người mua các dịch vụ xã hội và dịch vụ cá nhân hơn ai hết phải là người tiêu dùng thông minh, lựa chọn dịch vụ nào đơn giản, hiệu quả về kinh tế, xã hội và cá nhân. Đó là động lực để các nhà cung cấp hướng tới thỏa mãn cho khách hàng bằng cách sáng tạo về kỹ thuật, quản trị, tiếp cận. Cung cấp cho khách hàng và làm cầu nối giữa người dân với chính quyền qua hệ thống công nghệ thông tin do mình cung cấp. Sản phẩm dịch vụ phải đáp ứng nhu cầu và thân thiện môi trường.
Trách nhiệm của chính quyền đô thị
Thực tế cho thấy sự thành công hay thất bại của việc xây dựng phát triển đô thị phụ thuộc rất lớn vào vai trò, ý chí quyết tâm của chính quyền đô thị thông qua những chính sách đúng, linh hoạt, cơ chế về đầu tư tài chính, huy động các nguồn lực từ nhân dân và doanh nghiệp.
Ở nước ta hiện nay có 32% dân số ở các đô thị, tương đương với 28,2 triệu người dân sống trên 624 thị trấn, 44 thị xã, 63 thành phố các loại (cấp cỡ đô thị được chia thành 5 cấp) ở bài báo này viết về các đô thị loại 1-2 thuộc tỉnh.
Đối với công tác "xây dựng đô thị xanh và thông minh" đòi hỏi cấp chính quyền liên quan có những nỗ lực liên tục để đô thị được phát triển bền vững trên cơ sở chương trình kế hoạch hành động được xác định trong từng thời kỳ. Vấn đề quan trọng là phải nhất quán để thực hiện quy hoạch được chuẩn y phê duyệt.
Năng lực của chính quyền đô thị được biểu hiện ở tính hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước, hiệu quả kết quả cung ứng dịch vụ công. Đồng thời năng lực chính quyền đô thị được phản ánh trung thực, khách quan những tiến bộ cũng như những hạn chế, bức xúc trong đời sống kinh tế xã hội. Vì vậy, vai trò lãnh đạo của chính quyền đô thị mà người đứng đầu là rất quan trọng để thực hiện đầy đủ chức năng điều hành, quản lý hướng tới xây dựng đô thị xanh và thông minh.
Tóm lại, đô thị có thông minh và xanh hay không là do sự quyết định của chính quyền sự hưởng ứng của người dân, sự cung cấp dịch vụ công và dịch vụ cá nhân một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất. Sự cần kíp của người dân được đáp ứng nhanh và hiệu quả. Các yêu cầu từ phía chính quyền vì lợi ích chung người dân phải hưởng ứng, chấp hành và cộng tác tốt.
Sự phối hợp ba bên: người dân, chính quyền, doanh nghiệp là ba chủ thể xây dựng nên đô thị thông minh xanh phát triển bền vững, cả ba phải cùng hướng về một mục đích để mang lại hạnh phúc cho người dân.
KS. Tô Ngọc Chỉnh
(Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị và nông thôn tỉnh Bình Định)