Iran xuống nước trong vấn đề hạt nhân trước cuộc bầu cử tổng thống
Theo các quan chức cấp cao của Mỹ và Israel, lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei quyết định giữ chương trình hạt nhân của Iran ở mức giới hạn mà Israel vạch ra, một động thái được cho là nhằm tránh một cuộc khủng hoảng quốc tế khi cuộc bầu cử tổng thống ở nước này diễn ra vào tháng 6.
Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khameinei
Quan chức Mỹ và châu Âu lo ngại rằng ông Khamenei có thể thách thức Israel và Mỹ trong vấn đề hạt nhân để củng cố vị trí chính trị của ông. Tuy nhiên, thay vì tạo ra căng thẳng giữa Tehran và cộng đồng quốc tế, theo các quan chức này, hiện nay điều ngược lại đang diễn ra.
Cách tiếp cận của ông Khamenei sẽ đưa chính quyền tổng thống Mỹ Barack Obama và đồng minh vào thế chiến lược nhạy cảm mà có thể khiến Mỹ và đồng minh có phản ứng kiềm chế đối với chương trình hạt nhân của Iran.
Nhằm tránh sức ép của cộng đồng quốc tế, các quan chức hạt nhân của Iran giữ trữ lượng uranium được làm giàu ở mức tinh khiết 20% dưới 250 kg, số lượng được cho là đủ để sản xuất bom hạt nhân và cũng là “vạch đỏ” ma Israel đặt ra mà nếu Tehran vượt qua thì có thể phải đối mặt với một cuộc tấn công quân sự.
Cuối tháng 12.2012, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết, Tehran đã đạt được 232 kg uranium làm giàu ở mức 20% nhưng gần 100 kg trong số đó đang được chuyển thành năng lượng cho lò phản ứng nghiên cứu của nước này.
“Dựa trên báo cáo mới nhất của IAEA, có vẻ như Iran sẽ giới hạn trữ lượng uranium làm giàu ở mức 20% bằng cách chuyển một tỷ lệ nhất định thành bột oxit, nhưng điều này có thể thay đổi bất kỳ lúc nào” – một quan chức Mỹ phụ trách vấn đề Iran nói.
Quan chức Mỹ và Israel tin rằng động thái của Iran chỉ là sự trì hoãn, chứ không phải là sự thay đổi về lập trường. Theo IAEA, Tehran đã lắp đặt hàng ngàn máy ly tâm mới tại cơ sở quân sự ngầm Fordow ở thành phố Qom. Cơ sở này được xem là nằm ngoài khả năng tấn công của quân đội Mỹ hay Israel.
Ngoài ra, Iran cũng đang lắp thêm các máy ly tâm hiện đại có khả năng tăng tốc độ làm giàu uranium gấp 3 lần. Theo quan chức Mỹ và Israel, nếu ông Khamenei quyết định phá vỡ “ranh giới” mà Israel vạch ra vào cuối năm nay, thì Iran có thể nhanh chóng sản xuất đủ trữ lượng uranium cần thể chế tạo bom hạt nhân.
Vấn đề hạt nhân của Iran tiếp tục là chủ đề chính trong chuyến thăm Israel của tổng thống Obama vào tháng trước. Tại Jerusalem, ông Obama nói rằng, ông tin Iran sẽ mất 1 năm để chế tạo vũ khí hạt nhân trong trường hợp ông Khamenei đưa ra quyết định chính trị.
Đàm phán hạt nhân giữa Iran và nhóm P5+1 (gồm 5 nước thường trực tại HĐBA và Đức) đã được nối lại tại Kazakhstan hôm 29.3. Nhiều khả năng đây sẽ là vòng ngoại giao cuối cùng với Tehran cho đến sau cuộc bầu cử tổng thống ở Iran.
Các quan chức Mỹ và châu Âu tham gia đàm phán với Iran tại Almaty cho hay, tiêu điểm sẽ lại là yêu cầu Tehran hủy bỏ chương trình sản xuất uranium làm giàu ở mức 20% và đồng ý chuyển trữ lượng nhất định uranium đã được làm giàu sang nước thứ 3.
Cách tiếp cận này được xem là nhằm hạn chế khả năng sản xuất vũ khí hạt nhân của Iran. Đổi lại, Mỹ và đồng minh sẽ nới lỏng một số biện pháp trừng phạt kinh tế được áp đặt lên Iran trong những năm gần đây, bao gồm việc cấm giao dịch vàng và kim loại quý. Tuy nhiên, quan chức Mỹ nghi ngờ về khả năng đạt được bước đột phá trong đàm phán tại Kazakhstan.
Lê Quảng (theo WSJ)