Kỷ niệm 110 năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Duy Trinh (15.7.1910 – 15.7.2020):

Người chiến sỹ cộng sản kiên trung

Không chỉ là một nhà ngoại giao xuất sắc, có nhiều đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Phó Thủ tướng Nguyễn Duy Trinh là người thuộc thế hệ những nhà cách mạng tiền bối, là tấm gương sáng về sự kiên trung của người chiến sỹ  cộng sản.

Theo tài liệu của Bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh (tỉnh Nghệ An) ghi chép, đồng chí Nguyễn Duy Trinh tên thật là Nguyễn Ðình Biền, sinh ngày 15.7.1910  trong một dòng họ có truyền thống yêu nước tại  làng  Cổ Ðan, tổng Ðặng Xá (nay là xóm 12, xã Phúc Thọ), huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Theo gia phả của dòng họ Nguyễn ở Ðặng Xá, Nguyễn Ðình Biền là hậu duệ đời thứ 15 của danh tướng Nguyễn Xí - khai quốc công thần thời Hậu Lê thế kỷ 14. Thuở nhỏ, ông được cha là cử nhân Nguyễn Ðình Tiếp kèm cặp, sau đó theo học quốc ngữ ở Ðặng Xá. Vốn thông minh sáng dạ, giỏi cả Hán văn và Pháp ngữ, năm 12 tuổi, ông được gia đình cho theo học tại Trường Quốc học Vinh.

Ngay từ thời là học sinh, cậu học trò Nguyễn Ðình Biền đã sớm giác ngộ cách mạng. Năm 1927, khi vừa tròn 17 tuổi, anh gia nhập Ðảng Tân Việt, hoạt động tại Sài Gòn - Gia Ðịnh. Ðể tránh sự truy lùng của mật thám, đồng chí đổi tên Nguyễn Ðình Biền thành Nguyễn Duy Trinh. Cuối năm 1928, đồng chí Nguyễn Duy Trinh bị thực dân Pháp bắt, kết án 18 tháng tù, trục xuất về bản quán. Tháng 8.1930, ngay khi về tới quê hương, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã bí mật liên lạc với các chi bộ đảng địa phương và tiếp tục hoạt động cách mạng.

Thời kỳ này, cuộc biểu tình của nhân dân Hưng Nguyên bị chính quyền thực dân Pháp đàn  áp  đẫm máu, đồng chí Nguyễn Duy Trinh và các đảng viên trực tiếp vận động và lãnh đạo nhân dân trong tổng đoàn kết đứng dậy tiến hành nhiều cuộc đấu tranh. Tiêu biểu vào ngày 20.9.1930, có cuộc mít-tinh ở Cồn Mô, Cổ Bái, bắt và cảnh cáo những tên tay sai phản cách mạng; đấu tranh đòi giảm sưu thuế cho thuyền của nhân dân ra vào Cửa Hội. Trong đó, cuộc mít-tinh diễn thuyết ngày 5.10.1930 của hơn 300 quần chúng tập trung ở tổng Ðặng Xá và các làng lân cận đã khiến thực dân Pháp hoảng sợ.

Từ cuối tháng 12.1930 cho đến tháng 4.1931, đồng chí Nguyễn Duy Trinh cùng các Bí thư chi bộ Ðảng đã có nhiều hoạt động như: Vay lúa, vận động quyên góp của nhà giàu cứu đói cho dân; biểu tình chống đàn áp, khủng bố; lập các đội tự vệ đỏ chống đàn áp của địch; trong đó “tuần lễ đỏ” diễn ra từ ngày 15 đến 24.1.1931 là sự kiện kêu gọi được đông đảo quần chúng nhân dân nhất.

Tháng 4.1931, đồng chí Nguyễn Duy Trinh được bầu làm Bí thư Huyện ủy Nghi Lộc. Nhân kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động 1.5.1931, theo chỉ thị của Xứ ủy Trung Kỳ, Huyện ủy Nghi Lộc phát động tổ chức đấu tranh trên quy mô toàn huyện. Cuộc đấu tranh này bị thực dân Pháp thẳng tay khủng bố. Sau những tổn thất nặng nề, tổ chức đảng phải đi vào hoạt động bí mật.

Trước tình thế cách mạng ngặt nghèo, đồng chí Nguyễn Duy Trinh không hề nhụt chí. Ông tiếp tục bắt mối liên lạc với những đảng viên chưa sa vào lưới giặc, duy trì phong trào cách mạng địa phương. Ông cải trang, nhuộm răng đen, mặc áo dài, đóng khăn xếp hóa thân thành ông đồ, thầy ký; lúc lại mặc giả người lái trâu, anh thợ để qua mắt mật thám và lũ tay sai. Nhiều trang hồi ký của các lão thành cách mạng cũng như ký ức của người dân địa phương đã ghi lại chuyện này. Thậm chí, người Nghi Lộc còn có câu nói “xuất quỷ nhập thần như anh cả Biền” chính là nói về đồng chí Nguyễn Duy Trinh trong thời gian nguy nan đấy.

Năm 1945, vừa ra tù, đồng chí tham gia vận động khởi nghĩa ở Vinh và Thừa Thiên Huế.  Ðồng chí được cử làm Ủy  viên Ban Thường vụ Xứ ủy Trung Bộ, Phó Chủ tịch Ủy ban Hành chính Trung Bộ; Bí thư Khu ủy Khu V kiêm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam Trung Bộ. Năm 1951, đồng chí là Ủy viên Trung ương Ðảng, Chánh Văn phòng Trung ương Ðảng. Năm 1960, đồng chí được tiếp tục bầu vào Trung ương Ðảng, là Ủy viên Bộ Chính trị, giữ chức Phó Thủ tướng kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Nhà nước, Ủy viên Hội đồng Quốc phòng.

Cho đến trước khi qua đời vào năm 1985, đồng chí Nguyễn Duy Trinh đã có gần 60 năm hoạt động cách mạng. Ở bất cứ cương vị nào, đồng chí cũng chứng tỏ được vai trò, phẩm chất và bản lĩnh của một người chiến sỹ cộng sản kiên trung, một nhà lãnh đạo có tầm nhìn và tư duy sâu rộng. Những công lao, cống hiến, đóng góp đó mãi mãi được đất nước và nhân dân khắc ghi. Tên đồng chí Nguyễn Duy Trinh được đặt làm tên đường tại các thành phố lớn và nhiều đô thị trên khắp cả nước. Tại quê hương Nghi Lộc (tỉnh Nghệ An), có một ngôi trường vinh dự mang tên Nguyễn Duy Trinh.

H.Đ 

(Theo báo Nhân Dân)