Có tài năng nhưng chưa đủ vinh danh
Trong số 30 hồ sơ của các nghệ nhân trong tỉnh đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể lần thứ ba - năm 2021, Hội đồng cấp tỉnh xét tặng chỉ thông qua 22 hồ sơ. Khi tìm hiểu 8 hồ sơ tạm gác lại, điểm chung mà chúng tôi nhận thấy là phần thành tích và tài liệu chứng minh chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu.
Trong số này, có nghệ nhân 67 tuổi ở huyện Vĩnh Thạnh, đã 48 năm say mê thực hành và truyền dạy bài chòi dân gian ở một vùng mà bài chòi không phải là nghệ thuật phổ biến. Nhưng với sự đa năng của mình ông khơi nguồn để nó đi vào đời sống, trình diễn và sáng tác bài chòi, trình tấu nhiều loại nhạc cụ phục vụ trình diễn bài chòi; truyền dạy 120 học trò… Nhưng, phần thành tích của nghệ nhân đầy say mê này quá mỏng - chỉ vỏn vẹn mỗi một Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp Văn hóa, Thể thao và Du lịch” được trao từ năm 2013.
Một trường hợp khác là nghệ nhân 67 tuổi ở huyện Phù Cát, cựu thành viên CLB bài chòi cổ của tỉnh trước đây do NSƯT Phan Ngạn (đã mất) làm chủ nhiệm, đã thực hiện sưu tầm, phục dựng bộ thẻ bài chòi trong hội đánh bài chòi cổ, hiệu đính và ứng tác nhiều câu thai bài chòi. Ở phần thành tích của nghệ nhân chỉ thể hiện ở việc hiến tặng cho Bảo tàng tỉnh 102 hiện vật liên quan đến quá trình hình thành, phát triển của nghệ thuật bài chòi Bình Định. Bên cạnh đó, thời gian thực hành và truyền dạy của ông cũng chưa đảm bảo. Có nghệ nhân 45 tuổi người Bana ở huyện Vân Canh, theo hồ sơ giới thiệu là nắm giữ kỹ năng chế tác, sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ dân tộc Bana; truyền dạy cho khá nhiều người; tham gia trình diễn ở nhiều lễ hội, ngày hội do huyện, tỉnh tổ chức. Tuy nhiên, nghệ nhân này lại thất lạc hết các chứng nhận khen thưởng…
Việc đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể vẫn còn những đợt sau, nên những nghệ nhân trên chưa hết cơ hội được vinh danh. Tuy nhiên điều các cấp, ngành nên làm lúc này là quan tâm động viên, tạo điều kiện để những trường hợp như trên một mặt tiếp tục phát huy tri thức và kỹ năng đang nắm giữ, đồng thời hỗ trợ họ hoàn thành những điều kiện mà thủ tục yêu cầu, bởi hầu hết họ đều đã lớn tuổi và khó kiên trì để thực hiện các thủ tục vốn không hề đơn giản.
MAI THƯ