Giao trứng cho ai?
Ác trong độc ác là một từ Hán Việt (thuộc bộ tâm). Nó xuất hiện trong rất nhiều từ như ác độc, ác khẩu, ác nhân, ác quỷ, ác tâm, ác thú, gian ác, hiểm ác…
Trong tiếng Việt, từ ác trên rất phổ biến. Bên cạnh đó, nhiều từ điển không giải thích nghĩa gốc của thành ngữ giao trứng cho ác mà chỉ giảng nghĩa chuyển là “giao điều quan trọng cho kẻ ác”. Dẫn đến, không ít người, nhất là các bạn trẻ, nghĩ rằng ác trong thành ngữ trên là dạng tắt của kẻ ác.
Nguy hiểm hơn, trên nhiều trang mạng xã hội (nơi mà hầu hết các bạn trẻ xem là địa chỉ tin cậy và thường ưu tiên lựa chọn để tra cứu từ ngữ) cũng giải thích như trên. Nhiều bạn đã tin theo mà không hề bận tâm về một cách diễn đạt bất thường là gọi ác tắt cho kẻ ác.
Thật ra, ác ở đây không phải là người. Ác là một loài chim và cũng… đẻ trứng. Tương đương với câu quạ tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa là câu ác tắm thì ráo, sáo tắm thì mưa. Loài chim “cỡ vừa, đuôi dài, lông đen, riêng bụng và vai có lông trắng, hay đi kiếm ăn trên ruộng” có tên ác là bởi nó có ngoại hình giống con quạ. Gà ác là loại gà “lông toàn màu đen, trông như quạ”. Trong thơ cổ, mặt trời được gọi là ác hoặc ác vàng (như Truyện Kiều có câu: “Trải bao thỏ lặn ác tà”, “Lần lần thỏ bạc ác vàng”) bởi theo truyền thuyết, trên mặt trời có con quạ ba chân (gọi mặt trăng là thỏ cũng bởi trên mặt trăng có con ngọc thố: Thỏ [trắng như] ngọc).
Quạ là loài chim ăn thịt, có tập tính trộm trứng của chim khác. Trứng đối với loài chim cũng như con đối với loài thú, loài người. Đem trứng của mình giao cho con ác thì còn gì dại dột, nguy hiểm bằng.
Ngôn ngữ luôn vận động, phát triển. Cùng với nhiều từ, cách nói mới ra đời, không ít từ ngữ, lối diễn đạt cũ dần mất đi. Ác với nghĩa “con quạ” là một trường hợp như vậy. Không ít bạn trẻ ngày nay cảm thấy xa lạ với những từ ngữ, lối nói mà các thế hệ trước từng yêu quý, sử dụng hằng ngày; từ đó hờ hững với những vốn quý mà ông bà ta để lại. Đây là điều đáng để chúng ta suy ngẫm.
Th.S PHẠM TUẤN VŨ