Từ Bi Hồng: Danh họa số 1 về ngựa
Cùng với Tề Bạch Thạch, Từ Bi Hồng là 1 trong 2 danh họa vĩ đại của Trung Hoa thế kỷ XX và là một trong những danh họa lớn của thế giới. Nếu Tề Bạch Thạch nổi tiếng với biệt tài vẽ tôm thì Từ Bi Hồng được tôn vinh là một trong những danh họa hàng đầu thế giới về biệt tài vẽ ngựa.
Từ Bi Hồng (Hsu Pei Hung) sinh ngày 19.7.1895, trong một gia đình bần nông ở trấn Kỷ Đình Kiều, huyện Nghi Hưng, tỉnh Giang Tô (Trung Quốc). Thân phụ của Từ là cụ Từ Đạt Chương, một họa gia dân gian khá nổi tiếng nhưng “lỡ vận” và mẹ là một thôn nữ đảm đang, hiền dịu. Gia đình Từ Bi Hồng có 6 anh chị em và ông là con trai trưởng.
Có lẽ nhờ thừa hưởng “gen hội họa” từ cha, nên ngay từ thuở niên thiếu, Từ Bi Hồng đã tiếp thu rất tốt những kiến thức, kỹ năng về thư pháp, họa pháp, họa luận và cả kỹ thuật vẽ thủy mặc, hoa điểu, chân dung, tĩnh vật… mà thân phụ truyền dạy. Tuy nhiên, do gia cảnh bần hàn, từ nhỏ Từ Bi Hồng đã phải sống một cuộc sống lam lũ, vất vả. Mới khoảng 6 tuổi, cậu bé họ Từ đã phải phụ giúp cha chép tranh, vẽ tranh chân dung, tranh phong cảnh để bán kiếm tiền đỡ đần gia đình. Thậm chí, Từ còn phải theo cha đi xa để làm nghề khắc dấu, viết câu đối thuê và vẽ tranh thờ cúng… Nhờ vậy, mới hơn 10 tuổi nhưng Từ đã tỏ ra tinh thông về Lục pháp luận của Tạ Hách, Lục yếu - Lục trường của Lưu Đạo Thuần và kỹ năng, kỹ thuật của hội họa truyền thống Trung Hoa. Chính những ngày theo cha đi vẽ thuê, vẽ mướn, Từ Bi Hồng đã được tiếp cận, tìm hiểu về nghệ thuật phương Tây.
Năm 1916, Từ “lều chõng” và thi đậu vào Trường Đại học Mỹ thuật Chấn Đán (Thượng Hải). Năm ấy, Từ tròn 21 tuổi. Xuất thân trong một gia đình nghèo khó nên ngay cả khi đã trở thành sinh viên, Từ Bi Hồng vẫn phải vừa đi vẽ thuê, vừa học tập, nghiên cứu. Xác định Paris là “Kinh đô nghệ thuật” nên Từ quyết tâm học thêm tiếng Pháp để có thể được đi du học. Năm 1919, nguyện ước của Từ Bi Hồng trở thành hiện thực. Ông được qua Paris du học. Từ cũng tìm cách sang nhiều quốc gia như Italia, Thụy Sỹ, Bỉ, Đức, Ấn Độ, Nhật Bản và cả một số nước Đông Nam Á như Singapore, Indonesia… để nghiên cứu, học hỏi tinh hoa nghệ thuật của nhân loại.
Năm 1927, sau thời gian dài du học ở hải ngoại, Từ Bi Hồng về nước và trở thành giáo sư của nhiều trường Đại học Mỹ thuật, học viện nghệ thuật và là Viện trưởng Học viện Nghệ thuật Bắc Kinh. Năm 1949, Trung Hoa giải phóng, Từ Bi Hồng được cử làm Viện trưởng Học viện Mỹ thuật Trung ương Bắc Kinh cho đến khi từ trần (1953).
Nếu danh họa Tề Bạch Thạch nổi tiếng với biệt tài vẽ tôm thì Từ Bi Hồng được cả thế giới biết về biệt tài vẽ ngựa. Mặc dù lịch sử nghệ thuật Trung Hoa đã từng có những họa gia vẽ ngựa lừng danh như Hàn Cán (đời Đường), Lý Công Luân (đời Tống), song ngựa trong tranh Từ Bi Hồng có nét độc đáo riêng và có phần “sống” hơn.
Ông đã vẽ rất nhiều về ngựa với đủ loại: độc mã, song mã, tam-tứ mã và cả bầy ngựa tung bờm, tung vó, phi nước đại… cực kỳ sinh động. Không những thế, Từ Bi Hồng còn thể nghiệm và thực hiện nhiều bút pháp, chất liệu: thủy mặc, thư pháp, ký họa, bạch miêu, tốc họa, hý họa, sơn dầu… với đủ các thể tài, thể loại, như: tùng - bách, trúc - mai, hoa- điểu, phong cảnh, chân dung lãnh tụ, danh nhân, anh hùng, công nhân, nông dân, binh sĩ, nhân vật lịch sử, thần thoại và vô vàn tranh vẽ về chim, thú: gà, ngỗng, chim ưng, trâu, hổ, gấu, sư tử…
Là một họa sư danh tiếng của Hội nghiên cứu Họa pháp dân tộc - Trường Đại học Bắc Kinh, Từ Bi Hồng đã dung hợp phương pháp tạo hình của hội họa cổ điển châu Âu với lối ước lệ của nghệ thuật truyền thống Trung Hoa. Đồng thời, ông đã vận dụng kỹ thuật, phương pháp hình họa, lối tả thực vào quốc họa và là người đầu tiên “Trung Hoa hóa” nghệ thuật sơn dầu. Bên cạnh những tranh vẽ ngựa, Từ Bi Hồng còn để lại cho hậu thế vô vàn tác phẩm trong đó có nhiều tác phẩm nổi tiếng như: Cửu Phương Cao, Điền hoành ngũ bách sĩ, Ngu Công dời núi, Sư tử vươn mình, Chân dung Tagor, Chân dung Thánh Gandhi…
Riêng về lĩnh vực giáo dục và học thuật, Từ Bi Hồng đã có công đào tạo nên nhiều thế hệ họa sĩ, nghệ sĩ cho Trung Hoa và là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu như: Phương pháp cách tân quốc họa, Phục hưng nghệ thuật Trung Hoa… Mặt khác, ông còn xây dựng hoàn chỉnh hệ thống tổ chức và giáo trình nghệ thuật Trung Hoa đương thời.
Không chỉ là một đại danh họa, Từ Bi Hồng còn là một nhà yêu nước, nhà hoạt động xã hội nhiệt thành và là một nhà giáo dục xuất sắc của Trung Hoa và thế giới. Ông từng là đồng chí và có quan hệ gần gũi, mật thiết với những nhà tư tưởng tiến bộ như: Khang Hữu Vi, Gandhi, Lỗ Tấn, Tagor… Sau khi nước CHND Trung Hoa thành lập, Từ Bi Hồng được bầu làm Chủ tịch Hiệp hội Mỹ thuật gia Trung Hoa. Tiếp đó, ông được bầu làm đại biểu Quốc hội và là đại biểu của nước CHND Trung Hoa đi dự Đại hội Hòa bình Thế giới lần thứ nhất. Chính vì vậy, Từ Bi Hồng được tôn vinh là nhà cách mạng nghệ thuật kiệt xuất và là danh họa vẽ ngựa số 1.
Đặc biệt, năm 1989, ngành Bưu điện Việt Nam (BĐVN) đã quyết định thực hiện 1 bộ tem “Tranh ngựa của Từ Bi Hồng”, thuộc bộ tem “Danh họa châu Á”. Bộ tem gồm 7 mẫu tem và 1 bloc. Đây là bộ tem số 582, do họa sĩ Trần Thế Vinh thực hiện. Theo đó, trong số 7 mẫu tem ngựa của Từ Bi Hồng có 6 mẫu tem được thiết kế theo bố cục hình chữ nhật đứng và 1 mẫu bố cục hình chữ nhật nằm. Đồng thời, BĐVN còn cho thực hiện 1 bloc mang tên “Tranh đàn ngựa của Từ Bi Hồng”. Bộ tem và bloc tranh ngựa của Từ Bi Hồng được in offset hợp kim nhiều màu tại Xí nghiệp in tem Bưu điện…
Ngày 26.9.1953, tại thủ đô Bắc Kinh, trái tim của danh họa Từ Bi Hồng, nhà giáo dục - nhà hoạt động xã hội kiệt xuất của Trung Hoa và thế giới ngừng đập. Với những công lao đóng góp cho cách mạng và nghệ thuật, khi qua đời, thi hài của danh họa Từ Bi Hồng được an táng tại Nghĩa trang Công mộ liệt sĩ cách mạng ở Bát Bảo Sơn (Bắc Kinh). Nửa thế kỷ đã trôi qua kể từ ngày đại danh họa Từ Bi Hồng đi xa, song tên tuổi và sự nghiệp của ông vẫn sống mãi trong trái tim của hàng triệu người yêu nghệ thuật. Và, hơn 60 năm qua Từ Bi Hồng vẫn là một trong những danh họa hàng đầu thế giới, đặc biệt là về vẽ ngựa.
VIẾT HIỀN