Trợ giúp viên pháp lý, luật sư chỉ định tham gia tranh tụng tại phiên tòa:
Chất lượng tranh tụng đến đâu?
Việc trợ giúp viên pháp lý, luật sư chỉ định tham gia tranh tụng tại phiên tòa đã góp phần đem lại quyền lợi cho bị can, bị cáo… Tuy nhiên, hiện nay chất lượng tranh tụng của trợ giúp viên pháp lý cũng như của luật sư chỉ định (theo khoản 2, Điều 57 Bộ Luật tố tụng hình sự) vẫn còn một số hạn chế nhất định…
Chất lượng chưa cao
Tại một phiên tòa xử án trẻ vị thành niên phạm tội trộm cắp, TAND TP Quy Nhơn mời một luật sư chỉ định tham gia. Sau phần luận tội của vị đại diện Viện KSND, luật sư bào chữa không tranh tụng gì với kiểm sát viên, ngoài phần phân tích nguyên nhân khiến bị cáo phạm tội: “Tôi đồng ý với bản luận tội của vị đại diện viện kiểm sát. Bị cáo nông nổi theo bạn bè lôi kéo rủ rê, gia đình khó khăn nên bố mẹ không có thời gian quan tâm đến con cái. Tại phiên tòa, bị cáo cũng tỏ ra ăn năn hối cải. Tôi đề nghị HĐXX xem xét, giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo”.
Ở một số phiên tòa có luật sư tham gia chỉ định khác, tranh tụng giữa kiểm sát viên và luật sư bào chữa hầu như không đáng kể. Thậm chí, có trường hợp luật sư vắng mặt, gửi bản luận cứ cho HĐXX đọc trong phiên tòa là xong nhiệm vụ. Một kiểm sát viên Viện KSND huyện Tuy Phước nhận xét: “Tôi thấy luật sư chỉ định chủ yếu là dựa vào bản luận tội của viện kiểm sát để bào chữa cho bị cáo, ít khi tranh tụng lại với kiểm sát viên, khác hẳn với khi họ được thuê để bào chữa cho bị cáo”.
Cách đây vài tháng, trong một phiên tòa hình sự do TAND tỉnh xử về tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, bị cáo thuộc diện chính sách đã nhờ trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm Trợ giúp pháp lý (Sở Tư pháp) và luật sư cộng tác viên của Trung tâm tham gia bào chữa. Người bị hại đã tỏ ra mệt mỏi và không “tâm phục khẩu phục” trước những lời bào chữa khá dông dài của vị luật sư này, thậm chí còn buông lời nhận xét: “Hôm qua đến giờ, tôi thấy ông nói không trúng trật thứ gì hết!”. Một hội thẩm nhân dân của TAND TP Quy Nhơn bày tỏ: “Trợ giúp viên trợ giúp pháp lý nhận bào chữa cho các đối tượng thuộc diện chính sách là rất tốt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trợ giúp viên chưa đưa ra được những chứng cứ gỡ tội, bào chữa chất lượng để thuyết phục được kiểm sát viên cũng như HĐXX”.
Sẽ tiến hành khảo sát, đánh giá
“Hôm qua đến giờ, tôi thấy ông nói không trúng trật thứ gì hết!”
Nhận xét của một người bị hại về những lời bào chữa của vị luật sư được chỉ định
Hiện nay, Trung tâm Trợ giúp pháp lý (Sở Tư pháp) có 13 trợ giúp viên pháp lý và 2-3 luật sư cộng tác viên (chủ yếu tham gia các vụ án chỉ định). Từ đầu năm 2013 đến nay, Trung tâm tham gia tố tụng 110 vụ việc, trong đó trợ giúp viên pháp lý thực hiện khoảng 45%. Tuy nhiên, ông Huỳnh Văn Chưa, Giám đốc Trung tâm, cũng thừa nhận trong số trợ giúp viên pháp lý của Trung tâm, số bào chữa đạt chất lượng chỉ chiếm khoảng 50%. Và từ trước cho đến nay, Trung tâm cũng chưa tiến hành đánh giá chất lượng tham gia tranh tụng tại phiên tòa của các trợ giúp viên pháp lý cũng như luật sư cộng tác viên.
Về chất lượng tranh tụng của luật sư tại các phiên tòa chỉ định, luật sư Võ Hồng Nam, Phó Chủ nhiệm Đoàn luật sư Bình Định, cho biết, có tình trạng một số ít luật sư có tâm lý không “mặn mà” với án chỉ định. Thậm chí cũng đã từng xảy ra trường hợp có luật sư được mời ở “phút 89” thay thế cho luật sư đã được Đoàn luật sư giới thiệu trước đó. Ngoài ra, còn một lý do nữa là tiền thù lao cho luật sư tham gia phiên tòa chỉ định quá thấp (120 ngàn đồng/ngày (theo mức cũ), thời gian nghiên cứu hồ sơ không quá 3 ngày), đối với một số luật sư ở huyện xa về tham dự thì không đủ tiền xăng, xe đi lại, nên thật khó yêu cầu họ đào sâu suy nghĩ, tìm hiểu ngóc ngách mọi vấn đề, bào chữa cho bị cáo.
Đoàn luật sư Bình Định hiện có 40 thành viên, trong năm 2012 đã bào chữa chỉ định cho khoảng 100 vụ. “Ngoại trừ một số ít trường hợp, thì nhìn chung, các luật sư khi tham gia đều nhiệt tình, có trách nhiệm từ đầu đến cuối vụ án. Bởi các luật sư đều hiểu rằng việc tham gia tranh tụng tại phiên tòa gắn với uy tín của từng cá nhân. Nếu luật sư bào chữa hết mình, các chứng cứ, luận cứ đưa ra thuyết phục, người dự khán sẽ biết đến họ nhiều hơn, tự tìm đến khi có việc”- luật sư Nam nói.
Ông Huỳnh Văn Chưa cho biết: “Sắp tới, chúng tôi sẽ mở hội nghị các cơ quan tố tụng và tiến hành tố tụng để đánh giá việc thực hiện tố tụng của trợ giúp viên pháp lý cũng như luật sư cộng tác viên; đồng thời 6 tháng 1 lần gửi phiếu khảo sát đánh giá cho các cơ quan tố tụng và người tiến hành tố tụng liên quan đến hoạt động của các trợ giúp viên pháp lý cũng như luật sư cộng tác viên để nhận xét…”.
THU HÀ