Năm món quà của đời sống

Mark Twain

LTS: Mark Twain (1835-1910) là nhà văn nổi tiếng người Mỹ với những sáng tác mang đậm tính chất châm biếm, trào phúng; với lối văn giễu nhại dựa trên sự quan sát sắc sảo, tinh tế bức tranh hiện thực đời sống.

Ngoài những tiểu thuyết đã hết sức nổi tiếng trên toàn thế giới như: Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer, Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn… Mark Twain còn là bậc thầy của thể loại truyện ngắn. Đặc biệt, trong số những sáng tác của ông, có rất nhiều truyện ngắn viết cho thiếu nhi dưới hình thức những ngụ ngôn hay truyện cổ tích.

Năm món quà của đời sống có thể được đọc như một truyện ngắn không chỉ dành cho trẻ em, mà dành cho tất cả những ai “đã từng là trẻ em”(Nguyễn Nhật Ánh).

1.

Vào buổi bình minh của cuộc đời, một nàng tiên nhân hậu dịu dàng xuất hiện. Nàng mang theo bên người một chiếc giỏ và bảo rằng: “Đây là những món quà. Hãy chọn lấy một phần quà và để lại những thứ khác. Hãy thận trọng để lựa chọn một cách thông minh nhất! Vì chỉ có một trong số chúng là có giá trị mà thôi”.

Những món quà ấy gồm năm thứ: Danh tiếng, Tình yêu, Giàu sang, Lạc thú, Cái chết. Chàng trẻ tuổi hăm hở trả lời:

“Chẳng cần phải nghĩ nhiều đâu, nàng ơi!”; và chàng chọn Lạc thú.

Rồi chàng vô tư bước vào dòng đời, theo đuổi những niềm vui mà tuổi trẻ mê mải. Nhưng bao lạc thú cũng chóng tàn và biến mất, ngày thêm hão huyền, vô nghĩa. Chúng lần lượt rời xa và chế nhạo chàng. Cuối cùng, chàng bảo: “Những năm tháng qua, ta đã phí hoài cho điều vô nghĩa. Nếu được chọn lại, ta sẽ lựa chọn sáng suốt hơn lần đầu”.

2.

Nàng tiên lại xuất hiện và nói với chàng:

“Bốn món quà vẫn còn đấy. Chàng hãy chọn thêm lần nữa. Và hãy nhớ là thời gian trôi đi rất nhanh, chỉ một trong số các món quà ấy là có giá trị”.

“Người đàn ông suy nghĩ rất lâu, và rồi, chàng chọn Tình yêu; không để ý đến những giọt lệ đang dâng đầy trong đôi mắt nàng tiên dịu dàng ấy.

Nhiều năm sau, người đàn ông ngồi bên cỗ quan tài trong ngôi nhà hoang lạnh. Và ông thì thầm: “Từng người tình đã bỏ ta ra đi. Giờ đây, là cả nàng, người tình cuối và cũng là người ta yêu thương nhất nằm xuống nơi này. Nỗi đơn côi vẫn liên tiếp lướt qua đời ta; những khoảnh khắc hạnh phúc mờ nhạt dần, hoang hoải. Tình yêu, ta đã trả cho ngươi biết bao sầu đau đắm đuối. Tự thâm tâm mình, ta muốn nguyền rủa ngươi”.

3.

“Chọn lại lần nữa đi.” Giọng nàng tiên đang thì thào bên tai chàng.

“Cuộc đời đã dạy ngươi sự thông thái, chắc chắn là như thế, sau bao nhiêu va vấp. Ba món quà hãy còn nguyên đấy. Chỉ có một thứ trong số chúng là đáng giá. Hãy nhớ điều đó và cẩn trọng lựa chọn”.

Người đàn ông nghiền ngẫm rất lâu và chọn Danh tiếng. Nàng tiên trút tiếng thở dài và bay đi mất.

Thời gian trôi đi, như bóng câu qua cửa. Rồi khi nàng tiên quay trở lại, đến nơi người đàn ông từng ngồi suy ngẫm một mình trong những ngày xưa cũ nhạt nhòa, nàng đã biết được những điều trăn trở, dằn vặt của riêng ông:

“Tên tuổi của ta vang khắp toàn cầu, được mọi người ca tụng, được nhắc đến cả nơi hang cùng ngõ hẻm. Với ta, trong một lúc nào đấy, điều đó thật tuyệt vời. Nhưng thời khắc ấy mới ngắn ngủi làm sao! Mà theo sau là bao đố kỵ, gièm pha, vu khống, ghen ghét, hãm hại. Rồi sự báng bổ là dấu hiệu khởi đầu cho những kết thúc, cho sự chôn vùi danh tiếng ảo vọng. Ôi! Sự nổi tiếng mới đắng cay và thống khổ biết bao nhiêu! Nó bị bức hại ở thời kỳ đầu và bị thương hại ngay lúc suy tàn”.

4.

“Chọn lại đi.” Nàng tiên lên tiếng với ông.

“Vẫn còn hai món quà. Và đừng sợ hãi. Một trong hai món có giá trị thực sự, và nó vẫn còn ở đây”.

“Sự Giàu sang- đây mới được xem là thứ uy quyền có thực trong cõi đời! Từ trước tới giờ, ta đã mù quáng làm sao!”, người đàn ông nói. “Và cuối cùng, cuộc đời này sẽ thật đáng sống đối với ta. Ta sẽ tiêu pha thật phóng khoáng. Những kẻ chế giễu và xem thường ta sẽ xách dép lẽo đẽo phía sau. Ta sẽ khiến chúng nổi điên vì ghen ăn tức ở. Ta sẽ có được những thứ xa xỉ, những thú vui, những trò chơi; đạt được tất cả sự thỏa mãn, đủ đầy về tinh thần lẫn vật chất mà bao người mơ ước. Ta sẽ mua tất cả! Sự tôn trọng, lòng hâm mộ, sự sùng kính- cả những cái ôm giả tạo mà đời sống bán buôn tầm thường vẫn đưa ra phía trước cho bao kiếp người. Ta đã lãng phí quá nhiều thì giờ, để chọn những thứ vớ vẩn trước đó. Song, hãy để chúng trôi đi không tăm tích. Cuối cùng, có vẻ như ta đã chọn lựa được điều tuyệt vời nhất”.

Ba năm trôi qua. Đến một ngày nọ, người đàn ông kia ngồi run lẩy bẩy nơi tầng áp mái tồi tàn. Trông ông gầy gò và hốc hác, nước da vàng vọt và mắt trũng sâu, áo quần rách nát. Ông đang nhai một mẩu bánh mì khô và lầm bầm:

“Ta nguyền rủa những món quà của cuộc đời này, tất cả chỉ là những thứ giả dối chết tiệt. Chúng lừa phỉnh tất thảy mọi người. Chúng không phải là những món quà, mà chỉ là sự vay mượn. Lạc thú, Tình yêu, Danh tiếng, Giàu sang: đấy là những thứ trá hình cho cái hiện thực có thật sau chót: Nỗi đau, Sự sầu muộn, Hổ thẹn và Nghèo đói. Nàng tiên đã nói đúng, trong chiếc giỏ của nàng, chỉ có một món quà mới đáng giá, chỉ có một món quà mới không vô giá trị. Ta mới nông cạn và ngu xuẩn làm sao khi so sánh những thứ kia với món quà vô giá đó. Cơ thể ta đã quá mỏi mệt, sự u sầu và nỗi hổ thẹn đang thiêu đốt tâm can ta. Hãy đem nó lại đây! Ta đã mệt lắm rồi. Ta muốn ngủ yên mãi mãi”.

5.

Nàng tiên đến, mang theo bốn món quà mà ông đã chọn, nhưng cũng mang cả Cái chết theo. Nàng nói:

“Ta đem chiếc giỏ có chứa những món quà này đến cho đứa con yêu của một bà mẹ, một chú nhóc dễ thương. Nó không biết nhưng tin ta, nhờ ta lựa chọn cho nó. Ông chẳng hỏi ta gì cả khi ông lựa chọn những món quà”.

“Ôi, ta mới khốn khổ làm sao! Giờ còn lại cái gì cho ta đây?”

“Cái còn lại là cái mà ông thậm chí cũng không xứng đáng với nó: những nỗi buồn của Tuổi già”.

LÊ MINH KHA

(dịch từ The five boons of life)