Xây dựng nông thôn mới:
Tăng cường phát huy vai trò chủ thể của người dân
Trong quá trình xây dựng nông thôn mới (XDNTM), người dân nông thôn có vai trò đặc biệt quan trọng, bởi họ chính là người trực tiếp thực hiện, trực tiếp hưởng lợi. Vì vậy, việc phát huy vai trò chủ thể của người dân trong XDNTM phải đảm bảo theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân thụ hưởng”.
Xác định vai trò chủ thể
XDNTM là một chương trình lớn hướng đến một bộ phận dân cư chiếm đa số trong xã hội. Vì vậy, ngoài sự hỗ trợ đầu tư của Nhà nước, cần có sự tham gia tích cực của người dân, của cả hệ thống chính trị và của toàn xã hội. Để huy động tổng hợp sức mạnh của toàn xã hội tham gia đóng góp sức người, sức của để XDNTM, cần công khai, minh bạch các công việc. Người dân cần phải được thông tin đầy đủ, đa chiều.
Bên cạnh hoạt động tuyên truyền của các địa phương, để giúp người dân hiểu rõ hơn vai trò chủ thể của mình, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy cũng đã chủ trì, phối hợp với Sở NN-PTNT tổ chức hội nghị quán triệt các chủ trương, cơ chế, chính sách và nội dung cơ bản về XDNTM cho hơn 14.400 cán bộ, đảng viên của 122 Đảng bộ xã XDNTM trong tỉnh. Ban Chỉ đạo XDNTM tỉnh cũng đã chỉ đạo Sở NN-PTNT chủ động phối hợp với các ban ngành, hội-đoàn thể tăng cường công tác tuyên truyền XDNTM.
Theo ông Phan Trọng Hổ, Giám đốc Sở NN-PTNT: Chương trình XDNTM của tỉnh đã bám sát phương châm huy động nội lực tại chỗ là chính, lấy sức dân lo cho dân, Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần thông qua các chương trình đầu tư theo quy hoạch và định hướng phát triển từng thời kỳ. Thông qua hoạt động tuyên truyền, các xã XDNTM trên địa bàn tỉnh đã vận động nhân dân cùng tham gia thực hiện một số nội dung trong Bộ tiêu chí XDNTM. Điển hình như việc hiến đất và đóng góp công lao động xây dựng cầu, đường giao thông nông thôn; đầu tư vốn để phát triển sản xuất; đóng góp duy tu, sửa chữa các công trình văn hóa, xã hội.
Qua 3 năm XDNTM (2011-2013), vốn đóng góp của nhân dân (thông qua hiến đất, vật kiến trúc, vật tư, ngày công...) trên 104 tỉ đồng. Mặc dù vốn huy động trong dân chưa cao nhưng cũng là điểm son đáng ghi nhận về sự chung tay, góp sức của đại bộ phận cư dân nông thôn cùng XDNTM.
Theo phản ánh của nhiều xã, qua 3 năm triển khai, phong trào chung tay XDNTM đã lan tỏa đến từng địa phương, từng hộ gia đình và được thể hiện trong nếp nghĩ, cách làm. Đơn cử, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Hoài Hương (huyện Hoài Nhơn) đã bám sát phương châm “Làm từ ngoài đồng ruộng về thôn, từ hộ gia đình ra xóm, từ xóm thôn lên xã”. Xã đầu tư các công trình của xã, các thôn vận động nhân dân đóng góp xây dựng công trình của xóm, thôn. Mỗi hộ dân tăng gia sản xuất; cải tạo vườn cây, chuồng nuôi; chỉnh trang hàng rào, cổng ngõ…
Bên cạnh đó, nhiều xã cũng đã xác định nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân là yêu cầu bức thiết, là nền tảng vận động đóng góp XDNTM. Vì vậy, các xã tập trung đề ra các giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi; hỗ trợ vốn mua máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất; tăng cường áp dụng tiến bộ kỹ thuật để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, từng bước cải thiện thu nhập cho nông dân.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc XDNTM ở một số địa phương chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Có nhiều nguyên nhân, trong đó công tác tuyên truyền về XDNTM đến tận người dân chưa được thường xuyên, chưa sát với thực tiễn. Điều này đã dẫn tới nhận thức của một số cán bộ, nhân dân về ý nghĩa của Chương trình này chưa thực sự đầy đủ. Không ít địa phương coi XDNTM là cơ hội có được nguồn đầu tư từ Nhà nước để xây dựng kết cấu hạ tầng, mà coi nhẹ vai trò chủ thể là người dân. Cũng có không ít người dân chưa nhận thức được họ là chủ thể của Chương trình này, mà cho rằng đây là chương trình đầu tư của Nhà nước.
Một số kinh nghiệm
Theo Văn phòng Điều phối XDNTM tỉnh, trong quá trình phát huy vai trò chủ thể của người dân, vận động nhân dân tham gia XDNTM, đã cho chúng ta một số kinh nghiệm như sau: Thứ nhất, cần xác định vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, trách nhiệm của chính quyền cơ sở, sự phối hợp chặt chẽ của các đoàn thể nhân dân tham gia tổ chức, giám sát việc XDNTM của địa phương. Thứ hai, công tác tuyên truyền, vận động cần được chú trọng nâng cao hiệu quả để mọi người dân hiểu rõ mục tiêu của đề án, qua đó tạo sự đồng thuận cao, phát huy mạnh mẽ vai trò chủ động, tích cực của nhân dân trong quá trình thực hiện đề án thông qua việc tham gia góp ý, quyết định và giám sát việc thực hiện các vấn đề quan trọng, như công tác quy hoạch, xây dựng danh mục công trình, kể cả việc góp vốn đầu tư. Thứ ba, cần nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ ở cơ sở, nhất là tăng cường nâng cao nhận thức, trách nhiệm, kỹ năng tổ chức, điều hành công việc tại cơ sở theo quy trình dân chủ; xây dựng tác phong làm việc, phong cách dân vận của đội ngũ cán bộ, đảng viên theo phương châm “gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm với dân”.
Ông Phan Trọng Hổ cho biết: Thời gian tới, Sở NN-PTNT sẽ phối hợp với các sở, ban ngành liên quan và các hội-đoàn thể tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm đa dạng hóa việc huy động nguồn lực để XDNTM. Trong đó, bám sát phương châm “Huy động nguồn lực từ cộng đồng là quyết định, sự tham gia của doanh nghiệp và xã hội là quan trọng, sự hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước là cần thiết”. Nguồn lực huy động trong dân được ghi nhận theo nhiều hình thức: đóng góp trực tiếp bằng công sức, tiền của cho các công trình cộng đồng, chỉnh trang nhà ở, hàng rào; xây dựng môi trường xanh-sạch-đẹp…
ĐINH VĂN TOẠI