Xây dựng nông thôn mới:
Nhiều khó khăn trong thực hiện tiêu chí môi trường
Trong Bộ tiêu chí Quốc gia xây dựng nông thôn mới (XDNTM), tiêu chí thứ 17 về môi trường được đa số các địa phương trong cả nước đánh giá là một trong những tiêu chí khó thực hiện. Mục tiêu chung của tiêu chí này là nâng cao chất lượng môi trường sống ở khu vực nông thôn. Cho đến thời điểm hiện nay, hầu hết các xã XDNTM trên địa bàn tỉnh đã triển khai thực hiện tiêu chí môi trường, nhưng chưa có xã nào đạt tiêu chí này.
Vấn nạn ô nhiễm môi trường
Đến nay, hầu hết các xã trên địa bàn tỉnh đã triển khai thực hiện tiêu chí môi trường, đầu tư xây dựng nhiều công trình phục vụ nhu cầu sinh hoạt thiết yếu, góp phần thay đổi điều kiện sống của người dân và cải thiện môi trường, nhưng so với yêu cầu XDNTM thì chưa có xã nào đạt tiêu chí này. Nguyên nhân là do nhận thức về XDNTM của một bộ phận không nhỏ cán bộ các cấp còn hạn chế, còn thụ động, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước mà chưa phát huy được vai trò chủ thể của người dân. Việc thiếu kinh phí đầu tư khắc phục vấn nạn ô nhiễm môi trường (ÔNMT) cũng là một nguyên nhân đáng kể. Bên cạnh đó, ý thức của người dân về giữ gìn vệ sinh môi trường chưa cao. Ở nhiều địa phương, một bộ phận người dân thiếu ý thức còn lén lút vứt rác bừa bãi nơi công cộng, ven đường, ven sông và xuống kênh mương, gây ÔNMT.
Nhiều năm qua, đoạn kênh dài gần 1 km đi qua thôn Nhuận An, xã Hoài Hương - huyện Hoài Nhơn đã trở thành nơi đổ rác của nhiều người dân sống quanh khu vực. Mặc dù chính quyền xã đã triển khai nhiều giải pháp ngăn chặn, nhưng tình trạng đổ rác gây ÔNMT vẫn cứ tiếp diễn. Hoài Hương là 1 trong 4 xã điểm XDNTM của tỉnh, mặc dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng cho đến cuối năm 2013 chỉ đạt 12/19 tiêu chí, trong đó, việc thực hiện tiêu chí môi trường đang là vấn đề khó khăn nhất mà xã gặp phải. Ông Mai Khương Dược, Phó Chủ tịch UBND xã Hoài Hương, cho biết: “Cơ sở hạ tầng của địa phương còn kém, nhận thức của một bộ phận nhân dân chưa cao; trong khi đó, nguồn lực đầu tư của địa phương hạn chế nên dù đã có quy hoạch song việc thực hiện các tiêu chí nói chung và tiêu chí về môi trường nói riêng gặp rất nhiều khó khăn”.
Trong số 4 xã điểm XDNTM của tỉnh, xã Nhơn Lộc (thị xã An Nhơn) là một trong những xã đang dẫn đầu toàn tỉnh khi đạt 15/19 tiêu chí NTM (4 tiêu chí còn lại đều đạt trên 80%). Tuy nhiên, cũng như tất cả các địa phương khác, Nhơn Lộc cũng gặp nhiều khó khăn khi thực hiện tiêu chí môi trường. Ông Cao Văn Nghĩa, Chủ tịch UBND xã Nhơn Lộc, cho biết: “Lãnh đạo địa phương rất trăn trở về vấn đề này, mặc dù xã đã tăng cường tuyên truyền về bảo vệ môi trường (BVMT) qua hệ thống phát thanh xã; xây dựng 10 bể đựng rác bao bì thuốc bảo vệ thực vật trên đồng ruộng… Tuy nhiên, ý thức BVMT của người dân vẫn chưa cao, nước thải sinh hoạt, sản xuất ở một số làng nghề vẫn thải bừa bãi ra môi trường, người dân vẫn chưa bỏ được thói quen vứt rác xuống sông, hồ, ao, ven đường. Việc chăn thả gia súc, trâu bò không đúng nơi quy định của các hộ dân cũng làm ÔNMT”.
Một số giải pháp
Theo Văn phòng Điều phối XDNTM tỉnh, tiêu chí môi trường là một trong những tiêu chí khó thực hiện nhất, nhưng lại thiết thực nhất đối với người dân. Vì vậy, để sớm đạt được tiêu chí này, trước hết, Ban chỉ đạo, Ban quản lý XDNTM các địa phương cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân, đặc biệt là nhân dân ở các xã miền núi, vùng dân tộc thiểu số, nhằm từng bước thay đổi nhận thức, tập quán của cộng đồng, thay đổi những thói quen sinh hoạt lạc hậu; khuyến khích các hộ gia đình BVMT, giữ gìn môi trường sống qua các hoạt động trồng cây xanh, tạo cảnh quan xanh - sạch - đẹp tại địa bàn dân cư, các tuyến đường nông thôn…
Bên cạnh sự đầu tư của Nhà nước, các địa phương cần có chính sách khuyến khích xã hội hóa công tác BVMT, huy động mọi nguồn lực của cộng đồng dân cư, doanh nghiệp cùng tham gia vào hoạt động cải tạo và BVMT, như đẩy mạnh ứng dụng công nghệ phù hợp, sửa chữa, cải tạo, khôi phục, nâng cấp và tổ chức xây dựng mới các công trình cấp nước, công trình vệ sinh đạt tiêu chuẩn vệ sinh của Bộ Y tế.
Cần vận động, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cho người dân áp dụng những mô hình sản xuất, canh tác mới thân thiện với môi sinh, môi trường; khuyến khích người dân áp dụng rộng rãi quy trình an toàn trong trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản như mô hình trồng rau an toàn, trồng trọt theo tiêu chuẩn GAP, chăn nuôi gia súc gia cầm theo hướng an toàn sinh học...
Nhìn chung, vấn đề môi trường nông thôn cần phải được triển khai đồng bộ, kịp thời và tích cực, chú trọng tuyên truyền, vận động để bà con hiểu và cùng tham gia, bởi một khi nhận thức, thói quen, tập quán của người dân thay đổi thì công tác BVMT sẽ có hiệu quả, tạo điều kiện hoàn thành tiêu chí môi trường trong XDNTM. Đồng thời, người dân cũng cần nâng cao ý thức cộng đồng để xây dựng môi trường sống trong lành, an toàn.
Tiêu chí thứ 17 - tiêu chí môi trường bao gồm các chỉ tiêu: Tỉ lệ hộ được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn Quốc gia; các cơ sở sản xuất, kinh doanh đạt tiêu chuẩn về môi trường; không có các hoạt động gây suy giảm môi trường và có các hoạt động phát triển môi trường xanh, sạch, đẹp; nghĩa trang được xây dựng theo quy hoạch; chất thải, nước thải được thu gom và xử lý theo quy định. Trong đó, hai chỉ tiêu khó nhất là cơ sở sản xuất kinh doanh đạt tiêu chuẩn về môi trường và chất thải, nước thải được thu gom và xử lý theo quy định.
VĂN TOẠI - KIM HOA